Te veel melk voor lastige markt

De zuivelprijzen staan al maandenlang stevig onder druk en begin dit jaar werd daar een flinke schep bovenop gedaan. In januari gingen de prijzen van boter en vollemelkpoeder hard onderuit. Dat had niet alleen met de periode van het jaar te maken; de algehele teneur is vrij negatief. Na de feestdagen vallen de prijzen voor boter en ook room altijd terug. Dat heeft in de eerste plaats met de stijgende melkaanvoer te maken. In Europa was in 2022 lange tijd sprake van een dalende aanvoer, maar in september werd met die trend gebroken. Sindsdien produceren Europese boeren juist weer meer melk. In november was dat niet anders. Nederland voerde die maand 5% meer melk aan dan een jaar eerder.

Ook veel andere belangrijke zuivellanden produceerden die maand meer melk. Dat gold onder meer voor Duitsland (plus 3%), Frankrijk (plus 1%), Polen (plus 2%) en Ierland (plus 7%). De Europese melkproductie lag in de periode januari tot november inmiddels weer bijna op het niveau van 2021 (min 0,1%). Dat blijkt uit cijfers van de Europese Commissie. Ook in de Verenigde Staten wordt de melkplas ondertussen groter. Voor de vijfde opeenvolgende maand is daar de melkaanvoer toegenomen (plus 1% in november). De nog altijd gunstige melkprijzen zijn hier grotendeels debet aan. Al zijn ze inmiddels weer wat gezakt, ze liggen nog altijd fors hoger dan begin vorig jaar. Bij FrieslandCampina ligt het voorschot in februari € 11 per 100 kilo hoger dan in 2022. Een tweede factor die zowel in de EU als in de VS speelt, is dat er vanwege het goede melkjaar minder koeien geslacht zijn. Ook dat vergroot het aanbod. De extra Europese en Amerikaanse melk wordt maar deels tenietgedaan door een lagere melkaanvoer in Nieuw-Zeeland en Australië. Bovendien vlakt de daling in het seizoen 2022-’23 daar steeds verder af.

Mismatch met kleinere vraag

De timing van de stijgende Europese melkaanvoer is ongunstig, want door de economische tegenwind en hoge inflatie is de vraag naar zuivel afgenomen. Dat geldt zeker voor boter waar veel vraaguitval is. Daarbovenop komt een vrij stevig aanbod uit Polen. Potentiële kopers zoeken wel dekking voor de lange termijn, maar wachten nog even tot de prijsbodem bereikt is. Vollemelkpoeder – onder meer onderdeel voor chocolade – staat ook sterk onder druk. Consumenten laten zulke producten vaker liggen waardoor verwerkers zich liever ook niet te ver van tevoren willen indekken. Voor mageremelkpoeder was de markt in 2022 erg ongunstig door de strenge coronamaatregelen in China dat de grootste afnemer van EU-mageremelkpoeder is. China voerde in de periode januari tot november 2022 bijna 40% minder van dit product in dan in het jaar ervoor. Europese exporteurs wisten dit slechts deels te compenseren door meer mageremelkpoeder in Algerije en Marokko af te zetten. De laatste maanden zijn er in China wel wat versoepelingen gekomen, maar dit gaf de vraag nog niet direct een boost. Sinds het Chinese nieuwjaar (22 januari begonnen) kunnen er voor EU-zuivel wel weer wat exportluikjes opengaan. Al is dat nog afwachten. Ondertussen staan ook kaasprijzen meer onder druk. Kaas deed het lange tijd goed in 2022, maar premium kazen worden in toenemende mate ingeruild voor huismerken.

Het sentiment is zo toch negatief voor Europese exporteurs op de mondiale zuivelmarkt. Concurrent Nieuw-Zeeland is op dit moment erg competitief met producten als boter en vollemelkpoeder, terwijl de Verenigde Staten dat vooral met mageremelkpoeder zijn. En de Europese veehouder trapt met melkprijzen van boven de € 50 per 100 kilo voorlopig niet op de rem, terwijl de melkproductie in deze periode van het jaar juist wel traditioneel op z’n laagst is.