Vergisten dagverse mest zeer interessant

Om de totale emissie van broeikasgassen uit de veehouderij te beperken, zijn innovatieve technieken nodig die niet alleen emissie van ammoniak en methaan uit de stal beperken. Maar ook de emissie op het land bij uitrijden van mest is te beperken, en dat begint al bij mestopslag. “Het is belangrijk om zo min mogelijk methaan en ammoniak uit mest te laten ontsnappen als deze de koe verlaat. Direct vergisten van runderdrijfmest leidt tot de laagste emissies hiervan”, zegt Jan Dirk van Mourik, projectleider bij FrieslandCampina. “Bij opslag van mest in een dichte opslag ontsnappen de gassen ook niet, maar uiteindelijk komt het wel een keer vrij. Dat is dus een minder goede oplossing.” Volgens Nico Verdoes, onderzoeker van Wageningen Livestock Research, zijn mestkelders een bron van methaan en ammoniak en zou putloos bouwen en directe verwerking van mest veel oplossen wat stikstof- en klimaatproblemen betreft.

Voor opschaling van mestvergisting moet de politiek meer doen en belemmeringen wegwerken (zie kader Kabinet moet mestvergisting voor groen gas versnellen). “Er is veel onderzoek gedaan naar directe scheiding van mest en urine”, vertelt Verdoes. “Er is nu een trend naar het zo snel mogelijk tegelijkertijd afvoeren van mest en urine uit een stal. We noemen dat dagontmesting, waarbij een mestschuif of mestrobot continu mest en urine afstort buiten de stal.”

Scheiden van mest en urine en urine opvangen in een aparte kelder geeft meer methaan- en ammoniakemissie dan mest en urine zo snel mogelijk afvoeren naar een vergister. “Als de gemiddelde ouderdom van mest bij invoer in de vergister omlaaggaat van negentig dagen naar een dag, dan verlaagt dat de berekende methaanemissie uit mest van ruim 27.000 kilo naar 3.000 kilo. Dat is een forse reductie van 90%”, zegt Verdoes.

Mono-mestvergisting lost veel op

Erik van Eekelen, projectleider energie bij DLV Advies, verwacht dat het aantal monovergisters in ons land snel gaat toenemen. “Vanwege klimaatdoelstellingen moet de ammoniak- en methaanemissie omlaag, monovergisting draagt daar flink aan bij. Daarnaast levert een monovergister extra verdiensten op in besparing op stroom, warmte, aankoop van kunstmest en mestafzetkosten of verkoop van groen gas. Door verhoging van SDE++-subsidies vanaf 3 juli 2023 kan investeren in vergisting nog sneller uit”, stelt de DLV-projectleider.

Een monovergister kost ergens tussen € 200.000 tot € 500.000, afhankelijk van type vergister en het vermogen. Vergisting is al rendabel bij verwerking van 3.000 kuub mest per jaar. Van Mourik ziet veel beweging in de animo voor monomestvergisting. “Wij verwachten komende jaren veel meer vergisters op boerenerven. Onder andere door hoge energieprijzen en bijmengverplichting voor groen gas, waardoor de waarde van groencertificaten fors is gestegen”, zegt Van Mourik. “Dat zie je ook terug in de voorstellen voor de nieuwe hogere SDE++-subsidie. Daarnaast betalen we een hogere melkprijs van maximaal 1,5 cent per liter voor melk die met een lagere CO₂-voetafdruk is geproduceerd.”

Dagontmesting en vergisting in combinatie met stikstofstrippen brengt de methaanuitstoot uit de mest in rundveestallen met ruim 80% omlaag en de ammoniakuitstoot met minimaal 40%. Dat blijkt uit het project Next Level Mestverwaarden van Wageningen University & Research. Deze wijze van mest verwerken, helpt veehouders om de CO₂-uitstoot te verlagen en om te voldoen aan milieuwetgeving. Maar dat niet alleen, het levert ook geld op. Dat blijkt uit een berekening van DLV Advies (zie kader Samenwerking in groen gas halveert de terugverdientijd).

Benutting van dagverse mest maakt een monovergister het meest rendabel, maar daar is wel een dichte vloer, mestschuif of -robot en afstortput voor nodig. In bestaande stallen is het dichtleggen van een reguliere roostervloer met rubberen matten een optie. Foto: Mark Pasveer

Van Eekelen ziet dan ook in monovergisting een goed verdienmodel voor boeren. Zeker van dagverse mest en in een cluster voor productie van groen gas. “Want vergisting van dagverse mest levert de hoogste biogasopbrengst per ton ingevoerde mest op. Ofwel zo’n 30 kuub biogas per kuub mest in vergelijking met 20 kuub gas uit een kuub mest uit een mestopslag. En groen gas gaat met € 1,98 per kuub vanaf 3 juli 2023 nog verder in opbrengstprijs omhoog.”

Verdoes becijferde dat toepassing van dagontmesting en monovergisting voor een intensief bedrijf rendabel wordt bij een omvang vanaf 150 melkkoeien. Voor een extensief bedrijf zijn meer dan 200 melkkoeien nodig. “Hoe groter een vergister en hoe meer mest erin gaat, hoe rendabeler het systeem draait. Die gewenste schaal kunnen veehouders ook realiseren door gezamenlijke exploitatie, waarbij meer veehouders mest leveren voor de vergister”, zegt Verdoes.

Dagverse mest vergisten

Benutting van dagverse mest maakt een monovergister het meest rendabel, maar daar is wel een dichte vloer voor nodig. Bij nieuwbouw van een stal kunnen melkveehouders die investeren in monovergisting direct kiezen voor een dichte emissiearme vloer. In bestaande stallen is het dichtleggen van een reguliere roostervloer met rubberen matten, zoals Cowrubber of een V1 groove-vloer, een optie. “Bij dichtleggen van een bestaande emissiearme vloer moet je wel opletten of de emissiewaarden nog blijven voldoen aan je NB-vergunning”, zegt Jarco Brand, projectleider bouw van DLV. De kosten van het vloertype variëren van € 45 (Cowrubber) tot € 120 (V1 groove) per vierkante meter. “Een V1 groove-vloer heeft wel een RAV-erkenning, terwijl Cowrubber dat niet heeft”, zegt Brand.

Op de dichte vloer zorgen mestschuiven of -robots continu voor afvoer van mest naar een mestopvangput. Het werkt het beste als deze opvang niet te diep is en als de mest zo snel mogelijk naar de vergister gaat. “Dat beperkt de methaanemissie het meest met een maximale benutting van methaangas”, zegt Van Eekelen.

De kosten van mestschuiven en -robots variëren ook, afhankelijk van de keuze die een veehouder maakt. Er zijn enkele veehouders met een mestvergister die een nieuwe stal met een dichte vloer zonder kelder hebben. In die situatie is wel ergens anders op het bedrijf een mestopslagsilo of -bassin nodig voor opslag van digestaat of dunne fractie. Brand stelt dat externe mestopslag bouwen ongeveer 5% goedkoper is dan onderkeldering. Bij een 0-6-0 stal kost onderkeldering € 327.769, terwijl een externe mestopslag € 311.141 kost bij een mestopslag van 2.500 kuub. “Maar dat geldt alleen als de bouwlocatie geschikt is voor kelderloos bouwen. Als daarvoor grondverbetering nodig is, kost dat € 44.000 extra, of heiwerk dat € 58.968 extra kost. Dan is aanleg van mestkelders goedkoper dan kelderloos bouwen.”

Interesse monovergister is booming

Van Eekelen schat dat er in Nederland vijftig tot zestig monovergisters zijn, waarvan er dertig tot veertig draaien op dagverse mest. “In vergelijking met Nederland, is Duitsland veel minder ver met monovergisters. Daar zie je veel meer grote co-vergisters. In ons land verschuift de animo van een monovergister op een individueel bedrijf naar clusters, waarbij een groep veehouders gezamenlijk biogas opwaardeert naar groen gas.”

DLV Advies begeleidt veehouders in de realisatie van een monovergister. “We hebben enkele honderden aanvragen van boeren en de eerste twee maanden van 2023 al 100 rendementsberekeningen uitgevoerd. Tot dusver zijn twee clusters gerealiseerd en begeleiden we er zestien, van vier tot 24 veehouders in een cluster. Melkveehouders met zestig tot zeventig koeien kunnen hier ook aan meedoen”, zegt Van Eekelen.

DLV Advies voert haalbaarheids- en rendementsberekeningen uit, biedt hulp bij aanvraag van SDE++ of andere subsidies en bij daadwerkelijke aanschaf en installatie van een monovergister. “Wij rekenen met een terugverdientijd van een monovergister van ongeveer zes jaar. Met de huidige waarde van groen gas en groencertificaten en een hogere SDE++-subsidie is zes jaar zeer goed haalbaar. Uiteraard is het maatwerk per bedrijf en hangt het af van bedrijfsgrootte, kosten van stalaanpassingen, technische mogelijkheden op het bedrijf en de hoeveelheid mest beschikbaar voor een vergister”, zegt Van Eekelen.

Janet Beekman