Rusland wil naar grote zuivelexporten

​De Russische zuivelindustrie is overgeschakeld van een import- naar een exportgericht model. Dat stelt Maria Zhebit, woordvoerder van Soyuzmoloko, de nationale vakbond van zuivelproducenten in Rusland.

De Russische president Vladimir Poetin legde in 2014 een embargo op de import van vrijwel alle westerse voedingsmiddelen op. Daarna hebben Russische zuivelbedrijven de ontstane leemten opgevuld. Begin 2023 veroorzaakte een daling van de zuivelconsumptie zelfs een ongekend overaanbod aan Russische kaas, melkwei en verschillende andere producten. Om de daardoor ontstane marktonrust het hoofd te bieden, heeft de Russische regering een subsidie ​​van 100% ingevoerd op de logistieke kosten van de export van zuivel. Deze kosten worden vanaf het 1 oktober 2023 gedekt.

De nieuwe subsidie ​​wordt door velen gezien als een gamechanger voor de Russische zuivelexportindustrie. “Veel bedrijven werken actief aan het opzetten van export naar buitenlandse markten die voorheen gesloten waren voor Rusland. Dit zijn niet alleen onze traditionele partners in de GOS-regio, maar ook landen in Afrika, het Midden-Oosten en Azië”, alus Zhebit.

Europese zuivelexport krimp

Het belangrijkste probleem bij de Russische zuivelexport is volgens Zhebit de dure logistiek. Russische zuivelexporteurs hebben logistieke kosten die twee keer zo hoog zijn als die van hun Europese concurrenten, schat Anatoly Losev, algemeen directeur van de Russische zuivelverwerker Molvest. Vrachtvervoerders eisen bijvoorbeeld hogere verzekeringsuitkeringen voor Russische zuivel waardoor leveringen aan Noord-Afrika niet winstgevend zijn.

Een verwachte krimp in de van de EU-zuivelproductie en -export zal de Russische export vergemakkelijken. Tegen 2030 zal de EU melkproductie 15 procent lager uitvallen als gevolg van de Green Deal, aldus Artem Belov, algemeen directeur van Soyuzmoloko. Hij baseert zich op voorspellingen die Europese zuivelbedrijven afgeven. “Deze trend is verrassend”, aldus Belov. “Blijkbaar zullen de Europese zuivelbedrijven hun verliezen niet kunnen compenseren met intensieve productiemethoden. Hoogstwaarschijnlijk zullen ze niet in staat zijn om aan de vraag van de groeiende wereldmarkt te voldoen.”

Voor Russische zuivelbedrijven opent dit volgens Belov een kans. “De lijst van de vijf grootste zuivelexporteurs ter wereld zal de komende tien jaar veranderen.” Ook Alexey Gruzdev, de algemeen directeur van de denktank Streda Consulting is positief gestemd. “Rusland heeft alle kansen om een ​​grote exporteur te worden.”

Solide steun vanuit de overheid

De Russische overheid probeerde al eerder de zuivelexport te stimuleren met logistieke subsidies. Die bleven de afgelopen jaren echter beperkt tot 25% van de kosten. In 2022 was de Russische zuivelexport volgens Soyuzmoloko zo’n 800.000 ton, wat 20% minder is dan in 2021. De exportwaarde was ruim 530 miljoen euro.

De Russische staat zal in 2023 ongeveer 140 miljoen euro betalen voor logistieke subsidie ​​aan landbouwbedrijven, meldt het Russische Ministerie van Landbouw. De inschatting is dat de zuivelbedrijven het leeuwendeel hiervan zullen ontvangen.

Met landen als Kazachstan, Kirgizië en Armenië hebben Russische exporteurs het voordeel van gemeenschappelijke douanerechten. De logistieke kosten die gepaard gaan met het leveren van zuivel aan deze landen zijn aanzienlijk lager dan bij het export naar Azië, het Midden-Oosten of Afrika. In 2022 kwam grofweg 95% van de Russische zuivelexport in de landen van de douane-unie terecht, schat Gruzdev.

Russische zuivel is als gevolg van de devaluatie van de roebel dit jaar wereldwijd nu zeer concurrerend, aldus Gruzdev. De extreem hoge logistieke en verzekeringskosten ondermijnen dit voordeel volgens hem. “De nieuwe subsidie kan ​​dit probleem oplossen. Rusland kan hierdoor concurreren met zuivelexporteurs uit Latijns-Amerika, Nieuw-Zeeland en de Europese Unie.”

Interne problemen in de zuivelsector

Volgens Belov hebben Russische zuivelaars twee dingen nodig om door te breken op de buitenlandse markten: systemische staatssteun en betaalbare leningen. Bij die systematische staatssteun lijkt alles perfect te gaan, bij de betaalbare leningen ligt nog wel een probleem. “De belangrijkste rente lag lange tijd onder de inflatie, waardoor de sector zich kon ontwikkelen”, aldus Belov. Maar het lijkt erop dat de sector voorlopig te maken krijgt met dure leningen. Om de devaluatie van de roebel en de binnenlandse inflatie te stoppen heeft de Russische Centrale Bank de afgelopen maanden de belangrijkste rente stapsgewijs verhoogd van 8,5% naar 15%.

De scherpe stijging dwingt de Russische zuivelindustrie haar investeringen te verminderen, stelt Losev, eraan toevoegend dat de autoriteiten ook de bestaande rentesubsidies voor zuivelbedrijven fors hebben verlaagd. Voor leningen waarbij de subsidies de rente volledig dekten, is dat teruggeschroefd naar 70%. Waar de dekking 70% van de rente was, is dat tot 50% verlaagd, voegde hij eraan toe. Sergey Bluma, de algemeen directeur van het zuivelbedrijf Agrosila stelt zelfs dat de recente stijging van de beleidsrente leningen in feite onbetaalbaar maken voor de zuivelaars.

Naast stijgende rentelasten is ook gebrek aan personeel een probleem voor de sector. De arbeidskosten lopen er sterk door op. Daarnaast zijn Russische zuivelbedrijven nog steeds sterk afhankelijk van geïmporteerde melkstartculturen, waarvan een deel nog uit Europa komt.

​