Meer mastitis in de hitte door slechtere weerstand

In droge perioden in de zomer neemt het aantal gevallen van mastitis, luchtwegaandoeningen en lebmaagverplaatsing toe. Dat komt omdat hitte indirect het immuunsysteem van koeien vermindert.

De omgevingstemperatuur beïnvloedt het optreden van infectieziekten, omdat het impact heeft op de weerstand van het dier. Minimaliseren van hitte- en koudestress werkt als een wondermiddel en is een basisinstrument in de meeste gezondheidsprogramma’s.

Immuniteit van melkkoeien onder hittestress

Mastitis is een van de belangrijkste door ziekteverwekkers veroorzaakte ziekten bij melkvee tijdens de lactatie. Er zijn aanwijzingen dat hittestress het optreden van de ziekte verergert vanwege de effecten op het immuunsysteem.

Evenzo wordt al tientallen jaren een verband tussen baarmoederaandoeningen en hittestress waargenomen. Het percentage koeien dat aan de nageboorte blijft staan en met metritis (baarmoederontsteking) ligt in de zomer twee keer zo hoog als in de winter. Recente gegevens van koeien met deze aandoeningen wijzen erop dat deze vaker optreden in de zomer, ongeacht de infectiedruk. Daarnaast duren de aandoeningen en de negatieve effecten die daaruit volgen langer door wanneer ze zich voordoen in de zomer versus de wintermaanden.

Er zijn 4 manieren waarop hittestress de immuunfunctie beïnvloedt:

1. Hittestress vermindert de afgifte van het hormoon oestrogeen, dat een versterkend effect heeft op het immuunsysteem.

2. Hittestress onderdrukt de aanmaak en afgifte van cytokinen. Dat zijn de boodschappers tussen de afweercellen. Zij spelen een belangrijke rol bij herstel van weefselbeschadiging en de sterkte van immuunreacties.

3. Naarmate de warmtebelasting toeneemt, kunnen de witten bloedcellen een ziekteverwekker minder snel insluiten en afbreken. Dat wijst op een functionele achteruitgang van de veerkracht van het immuunsysteem bij hittestress.

4. Bij hittestress vreten de koeien minder. Dat leidt tot een verminderde schildklieractiviteit en een verlaagd schildklierhormoongehalte. Dit kan de functie van het immuunsysteem aanzienlijk beïnvloeden, want schildklierhormonen spelen een belangrijke rol spelen bij auto-immuniteit en het opruimen van ziekteverwekeers.

Immuniteit van door hitte gestresste droge koeien

Vooral bij melkvee pieken nieuwe uierinfecties rond droogzetten en afkalven. Het optreden ervan varieert per seizoen, maar doorgaans meer in het zomer dan in de winter. De hoge stal- en buitentemperaturen vergroten de infectiedruk terwijl de weerstand van de koe lager is door de slechtere immuun functie bij hoge temperaturen.

Factoren die de relatie tussen hitte stress en immuniteit beïnvloeden zijn:

1. Type ziekteverwekker:

Virussen zijn over het algemeen minder gevoelig voor temperatuurveranderingen dan bacteriën, terwijl de overleving, groei en verspreiding van bacteriën lineair stijgt bij een temperatuurstijging van 2°C tot 30°C.

2. Ras van dieren

Holstein-koeien zijn aanzienlijk minder hittestress gevoelig dan Brown Swiss. Dat wijst op enige genetische variabiliteit in veerkracht tegen hittestress.

3. Duur van blootstelling

De immuunfunctie wordt meer onderdrukt en de ernst van de infectie neemt toe naarmate de blootstelling aan hitte (of koude) langer duurt.

4. Thermoregulerend gedrag

Wanneer dieren hitte- of koudestress hebben, vertonen ze karakteristieke gedragsveranderingen. Dieren die in de kou staan, zoeken beschutting en kruipen in elkaar. Daardoor neemt de bezetting per vierkante meter toe, vooral wanneer de ventilatiesnelheid wordt verlaagd vanwege koud weer.

Bij warm weer verminderen de dieren de voeropname om een ​​toenemende interne warmtebelasting te voorkomen. De lagere voeropname, samen met een lagere voerkwaliteit bij warm weer, kan leiden tot voedingstekorten en daarmee de vatbaarheid van dieren voor infectieziekten vergroten.

Kou-gestresste dieren verhogen juist hun voeropname om het extra warmteverlies te compenseren. Als er echter onvoldoende voer wordt verstrekt, voldoen dieren mogelijk niet aan hun voedingsbehoeften, wat ook de weerstand vermindert.

Effecten van koude stress

Matige blootstelling aan koude heeft mogelijk geen nadelige invloed op de immuunstatus van dieren. Integendeel, dat lijkt eerder te verbeteren. Bij langdurige blootstelling aan ernstige koude omstandigheden kan het immuunsysteem echter worden aangetast, waarschijnlijk als gevolg van veranderingen in de hormoonafgifte en spijsvertering. De dieren hebben dan ook minder vitamine D beschikbaar door de verminderde blootstelling aan de zon. Vitamine D activeert het immuunsysteem en heeft een rol bij het reguleren van de calcium- en fosforbalans.

Beperking van thermische stress

De thermische effecten kunnen worden verzacht door wijziging van het microklimaat van dieren. Het voorzien van zonneschermen, ventilatoren, sproeiers en koud water in de zomer en windschermen met voldoende strooiselmateriaal in de winter kan een grote hulp zijn. Daarnaast moeten ook andere managementfactoren als voeding en gezondheidszorg worden overwogen.