​Zorg voor water

Te veel of te weinig, tekort of overlast en dan ook nog eens de kwaliteit: water is in veel opzichten relevant en actueel.

‘Water’ is relevant en actueel, in veel opzichten. Denk aan waterkwantiteit (te weinig water, of te veel water), waterkwaliteit (grond- en oppervlaktewater), water in ­relatie tot broeikasgasemissies, maar ook water als emissiereductie en transportmiddel van mineralen, en natuurlijk drinkwater. Hoewel goed drinkwater erg logisch klinkt, is dit nog wel eens onderbelicht in de bedrijfsvoering.

We hebben steeds meer met weersextremen te maken. In juli was het extreem droog, net als de afgelopen jaren. In februari en maart 2022 was er serieus wateroverlast. Watertekort en wateroverlast zijn relevante thema’s geworden in Nederland. Dus opvang van water in natte perioden in brede sloten en mogelijk op boerenland moet aandacht krijgen. Maar beter nog is een goede bodem, die niet verdicht is en water kan absorberen. Aan de andere kant is vasthouden van zoet water steeds relevanter om watertekort te voorkomen. Bijvoorbeeld door stuwen in sloten aan te brengen, slootwaterpeil hoog te houden en misschien wel regenwater op te vangen. En vervolgens dit slootwater via drains weer in te laten. Verder is ook hier een goede bodem, met veel organische stof, belangrijk om water vast te houden. En dieper wortelende gewassen kunnen bij droogte de gewasopbrengst op peil houden. Denk aan rode klaver of typen als cichorei of weegbree. En natuurlijk kan beregening ook hulp bieden bij de watervoorziening van gewassen. Maar dit is tijdrovend, kostbaar en niet altijd mogelijk.

Dan waterkwaliteit. Ook hier is zorg voor water op zijn plaats. Grondwater- en oppervlaktewaterkwaliteit zijn nog niet overal conform EU-normen. Ook hier lijkt droogte van invloed te zijn. De trend van dalende nitraatgehalten in het grondwater leek tot stilstand te komen in de droge jaren, vooral onder akkerland. Te hoge nitraatgehalten in het grondwater lijken een negatieve invloed te hebben op het derogatieverzoek aan Brussel (juli 2022). In april schreef ik nog dat ‘geen derogatie niet logisch’ is en dat de waterkwaliteit zonder derogatie misschien nog wel meer onder druk komt te staan.

Voor oppervlaktewater moeten in 2027 de doelen Kaderrichtlijn-water (KRW) gerealiseerd zijn. Erfafspoeling met nutriënten en voerresten is niet meer toegestaan en het oppervlaktewater moet schoon zijn, zodat de gewenste vegetatie kan groeien. Waterschappen en landbouw zetten veel zinvolle acties in, maar landbouw heeft niet als enige invloed op het oppervlaktewater. Laag stikstofoverschot, bufferstroken bij sloten, een goede bodem, geen kavelpaden langs sloten en geen drinkbakken bij sloten kunnen bijdragen aan een goede oppervlaktewaterkwaliteit.

In het veenweidegebied heeft water de functie om veenoxidatie te verminderen. Een hoog waterpeil bij veengrond zorgt ervoor dat de broeikasgasemissie vermindert. Maar dit leidt wel tot een extra dilemma. Hoe bewerk ik natter land, en hoe houd ik het begaanbaar voor weidend vee? Op de ‘hoogwaterboerderij’ in Zegveld wordt hiermee volop ervaring opgedaan.

Verder kan water bijdragen aan reductie van ammoniakemissie in de stal. Onderzoek heeft uitgewezen dat de ammoniakemissie fors omlaag gaat bij flink spoelen van de (rooster)vloer, waarbij de mest in de put ook verdund wordt. Een prettige bijkomstigheid is dat de mest bij uitrijden dan dun is en de stikstof gemakkelijker getransporteerd kan worden naar de wortel van de plant. Het hogere mestvolume leidt helaas wel tot extra kosten.

Binnen het project Koeien & Kansen zijn de melkveehouders ook actief bezig met de benoemde wateraspecten en de benoemde maatregelen. De BedrijfsWaterWijzer is een instrument dat hierbij behulpzaam is.