Schaalvergroting of een ander verdienmodel?

Schaalvergroting of intensieve samenwerking is tot nu voor veel ondernemers een strategie geweest om stijgende kosten op te vangen. Maar blijft schaalvergroting de beste route?

Afgelopen 10 jaar is het aantal melkveebedrijven in Nederland gedaald van bijna 20.000 bedrijven naar rond 16.000 bedrijven nu. In deze periode is er elke dag gemiddeld ruim 1 melkveehouder gestopt.

Een bedrijfsbeëindiging door het ene bedrijf is vaak een kans voor een ander bedrijf. Voorbeeld: de gemiddelde bedrijfsoppervlakte bij Flynth-melkveehouders is de afgelopen 10 jaar gegroeid van 47 hectare naar 55 hectare. Het gemiddelde aantal koeien steeg van 75 stuks in 2010 naar bijna 110 melkkoeien nu. De melkproductie steeg in 10 jaar van 8.400 kg naar zo’n 9.000 kg per koe en de gemiddelde melkproductieomvang per bedrijf is in dezelfde periode gegroeid van ruim 700.000 kg naar ongeveer 1 miljoen kg melk. Schaalvergroting heeft dus volop plaatsgevonden. Schaalvergroting of intensief samenwerken is voor veel ondernemers een strategie geweest om oplopende kosten op te vangen. Maar blijft schaalvergroting de beste route?

Kostenstijging

De kritieke opbrengstprijs voor de melk is de melkprijs die minimaal moet worden gerealiseerd om alle kosten en uitgaven precies te kunnen betalen. In 2010 lag deze prijs gemiddeld rond 30 cent, nu 10 jaar later tussen 36 en 37 cent. Ondanks de gerealiseerde schaalvergroting en het benutten van schaalvoordelen (!) is sprake van oplopende kosten en uitgaven per kg melk. Zo zijn de toegerekende kosten voor melkproductie, zeg maar de kosten voor voer, vee en gewas, in 10 jaar tijd gestegen van zo’n 12 naar 16 cent per kg melk. Grootste oorzaak ligt bij gestegen voerkosten, in 10 jaar tijd van 7 naar 10 cent per kg melk, waarmee ook het aandeel van de voerkosten in de totale kostprijs is gestegen. Oorzaken liggen bij een gestegen krachtvoerverbruik van + 1 kg per koe per dag en gestegen brokprijs van ruim 6 cent per kg. Aandachtspunt is dat het krachtvoerverbruik per 100 kg melk is gestegen van 24,8 naar 27,4 kg brok, dus op dit punt geen efficiency-toename.

De vaste kosten van grond, gebouwen machines en werktuigen en algemene kosten zijn gestegen. Echter per kg melk uitgedrukt zijn de vaste kosten afgelopen 10 jaar op het niveau rond 18 tot 19 cent per kg melk gebleven. Zie hier het effect van schaalvoordeel.

Financieringslasten

Vanzelfsprekend is de schaalvergroting met investeringen gepaard gegaan. Meestal is hiervoor geld geleend bij de bank, met bijbehorende financieringslasten. Ondanks de investeringen in schaalvergroting en bijbehorende rentelasten, zijn de gemiddelde rentelasten per kg melk in 10 jaar tijd gedaald van bijna 3 cent naar 2,4 cent per kg melk: het effect van de lage rente. Hiertegenover staat dat de aflossingen zijn gestegen van 4,3 cent naar bijna 5 cent per kg melk. Het absolute niveau van de gemiddelde aflossingen is gestegen van ruim 30.000 euro richting 50.000 euro op jaarbasis: passend bij de trend, dat de bank eist dat er steviger moet worden afgelost.

Niet groen doen als je steeds rood staat

Veranderende wet- en regelgeving en omschakeling naar kringlooplandbouw zullen de komende jaren investeringen vergen. Deze investeringen moeten ook weer rendement opleveren. Vraag is of u dit rendement (weer) kunt halen uit schaalvergroting of dat een ander verdienmodel beter past. U kunt niet groen doen als u steeds rood staat. Misschien levert een andere bedrijfsopzet of verbreding van activiteiten u veel meer voldoening op, naast een beter inkomen met een goed rendement. Naast schaalvergroting is dat de moeite van het onderzoeken waard.