Pas voeding aan en voorkom gehaltendip bij weidegang

Een goede overgang van stal naar vers gras houdt de gehaltes op peil. Bouw weidegang langzaam op en zorg voor juiste bijvoeding.

Het is elk jaar weer een mooi moment als melkkoeien naar buiten gaan en vers gras vreten. Als veehouders niet opletten, heeft het echter ook nadelen, zoals verstoringen in voervertering, want de overgang naar weidegang kan leiden tot tekorten aan energie en structuur, eiwitoverschot, matige pensvulling en pensverzuring en daling van melkvetgehalte. “Vanwege hoge voerprijzen en slechte kuilen van 2021 staan veel veehouders te popelen om hun vee weer te weiden om de melkgift te stuwen”, zegt Madeleine van Hemmen, technisch specialist melkvee bij ForFarmers.

Risico op pensverzuring

Vers gras bevat in het voorjaar weinig structuur, veel eiwit en, bij veel zon en koude nachten, veel suiker. In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, geeft weidegras maar een beperkt risico op pensverzuring. Dat blijkt uit beweidingsproeven van Amazing Grazing op Dairy Campus waar pH-bolussen zijn ingebracht en uitgelezen bij roterend standweiden en stripgrazen. “Tijdens weidegang overdag hadden de koeien juist de hoogste pens-pH en ’s nachts met bijvoeding van mais de laagste zuurgraad”, zegt Piet Ameel, dierspecialist rundvee bij Trouw Nutrition.

Volgens René Knook, productmanager rundvee bij De Heus Voeders, wordt een hoge passagesnelheid onterecht aan pensverzuring gekoppeld. “Pensverzuring komt niet door vers gras. Een koe is een grazer en eiwitafbraak buffert juist de pens, omdat ammoniak veel H+ opneemt. Suikers in vers gras zitten opgesloten in celwanden en komen trager vrij dan suikers in (voor)gefermenteerde producten, zoals kuilgras.” Knook stelt dat pensverzuring meestal ontstaat door een matige pensvulling. “Een goede pensvulling gedurende 24 uur per etmaal is dan ook de belangrijkste maatregel tegen pensverzuring. Een gevulde pens buffert bijvoeding, een lege pens geeft een extreme pH-daling”, zegt Knook. “Kijk bij weidegang niet alleen naar een berekend rantsoen op basis van 24 uur, maar vooral naar de verdeling over 24 uur en stuur bij op graskwaliteit.” Kijkopgras.nl geeft inzicht in de kwaliteit van weidegras per regio en grondsoort en in grasgroei. Van Hemmen ziet ook dat de kans op pensverzuring groot is bij een onregelmatige en te lage totale voeropname.

Tips voor soepele overgang van stal naar wei

· Start met beperkte weidegang en breidt het aantal uren langzaam uit;
· Verander het basisrantsoen in de eerste weken weidegang niet. De pens went dan rustig aan meer vers gras en dat voorkomt verteringsproblemen;
· Breng bij weidegang direct de krachtvoergift omlaag. Als koeien 5 kilo droge stof vers gras opnemen, kan de dagelijkse krachtvoergift met 1 tot 2 kilo omlaag;
· Verlaag de eiwitbijvoeding om een eiwitovermaat te voorkomen, de dagelijks sojagift kan met 750 gram tot 1 kilo per koe omlaag bij opname van 5 kilo vers gras;
· Weid koeien de eerste dagen met een redelijk gevulde pens, zodat ze niet te veel vers gras opnemen;
· Voer voldoende structuur (hooi, stro, bierbostel, grove graskuil of luzerne) voor een gezonde penswerking;
· Voer eiwitarme bijproducten, zoals snijmais, pulp of krachtvoer, met een lager eiwitgehalte. Dat voorkomt een eiwitoverschot en een slechte eiwitbenutting;
· Voer energierijke producten en/of krachtvoer met veel zetmeel om energietekort te voorkomen. Voldoende energie uit het stalrantsoen is nodig om eiwit in gras goed te benutten en om te zetten in melkeiwit;
· Let op de ‘gevarendriehoek’ of hongergroeve, essentieel bij koeien voor een gevulde pens;
· Let op het melkureumgehalte, stijgt deze met meer dan 10 punten, dan hebben koeien een eiwitoverschot;
· Let ook goed op de mestconsistentie. Voer bij te dunne mest meer structuur en bij te dikke mest meer energie;
· Voer melkvetstimulerende producten in de weideperiode of bij het voeren van veel vers gras (zomerstalvoeren);
· Zet de krachtvoercomputer op zomerstand, zodat koeien bij weidegang (als toegang tot de voercomputer beperkt is) toch voldoende krachtvoer opnemen.
Let op koesignalen. Een lage herkauwactiviteit wijst op structuurgebrek. Te dunne mest duidt op te veel jong gras dat te snel door pens en darmen gaat. Een hoog ureumgetal op eiwitovermaat of energietekort en een laag vetpercentage is vaak structuurtekort of overmaat aan onverzadigde vetzuren.

Traditionele melkvetdip

“Ook in de melk zie je effecten van de overgang naar weidegang. Zoals een hoger ureumgehalte en een lager melkvetgehalte. Een tijdelijk verhoogd ureumgehalte ontstaat door het hoge gehalte aan snelle pensfermenteerbare eiwitten (OEB) in vers gras”, zegt Ameel.

Van Hemmen merkt dat een dip in het vetgehalte vaak een groter probleem is bij overgang naar de weide dan pensverzuring. “Ik zie elk voorjaar opnieuw dat het melkvetgehalte onder druk komt door weidegang. Jong bladrijk gras heeft een hoog gehalte aan onverzadigde vetten, zoals linoleenzuur. Een koe zet dat in de pens deels om in geconjugeerd linolzuur (CLA) en CLA remt de productie van melkvet in de uier.”

Een andere verklaring voor dit fenomeen geeft Jan Speerstra, directeur van Speerstra Feed Ingrediënts. “Voorjaarsgras heeft een ruime verhouding overige koolhydraten/celwanden en dat leidt tot een hoge en snelle doorstroming. Daardoor nemen de celwandfermentatie en de hoeveelheid lipogene (vetvormende) voedingsstoffen azijnzuur en boterzuur in de pens af met afname van melkvet tot gevolg.”

Veehouders kunnen met specifieke bijvoeding het melkvetgehalte op peil houden. ForFarmers levert Fatboost. “Dit is een product met specifieke grondstoffen en een zogenoemde anti-vetblokker, die de werking van CLA’s tegengaat”, vertelt Van Hemmen. “Uit ervaringen van veehouders blijkt dat voeren van Fatboost zorgt voor een duidelijke toename van de gehaltes tijdens weidegang. Het verhoogt het vetgehalte met 0,3% en het eiwitgehalte met 0,1% met ruim 2 cent extra per kilo melk.”

Speerstra geeft aan dat het melkvet ook te beïnvloeden is met het voeren van lipogene voedingsstoffen, zoals verzadigde vetten. “Dat zit in onze BergaFat producten en uit onderzoek bij Schothorst Feed Research blijkt dat bijvoeren van verzadigde vetten leidt tot een stijging van het melkvetgehalte met gemiddeld 0,3%”, zegt Speerstra. Trouw Nutrition ziet goede resultaten met bijvoeren van pensbestendige vetten (Maxfat) en levende gisten (Levucell SC).

Goed weideplan en energieaanvulling

Van Hemmen adviseert veehouders een goed beweidingsplan. “Weidt bijvoorbeeld volgens Nieuw Nederlands Weiden. Daarbij krijgen koeien elke dag een nieuw perceel voor een hoge, maar zeker zo belangrijk, constante opname van vers gras. Stuur op basis van grasgroei tijdig bij met meer of minder bijvoeren op stal. Dat zorgt voor volle koeien, volle melk en weinig voedingsproblemen”, zegt Van Hemmen.

Ameel adviseert om bij weidegang structuurrijke producten aan het voerhek te voeren om de herkauwactiviteit te stimuleren. “De koe produceert dan meer speeksel en dat buffert het zuur in de pens. Extra buffers, zoals natriumbicarbonaat of gisten, verstrekken helpt ook tegen dreigende pensverzuring”, zegt Ameel. Als koeien veel vers gras vreten, is extra glucogene energie in het rantsoen nodig, zeker voor hoogproductieve koeien.

“Voor een optimale pensfermentatie is een goede en constante balans tussen energie en eiwit in de pens erg belangrijk. Zorg tijdens de weideperiode dat je flexibel bent. Dan kun je, afhankelijk van het ureumgehalte, bijsturen met energie of eiwit”, zegt Van Hemmen. Zij adviseert veehouders om tijdens weidegang voeders met geleidelijk afbreekbare koolhydraten, zoals bietenpulp, ontsloten tarwe of bierbostel, bij te voeren.