Nieuw-Zeelands’ trots in identiteitscrisis

Zuivelreus Fonterra blijft verweesd en verward achter na het vertrek van CEO Theo Spierings en voorzitter John Wilson en moet zich opnieuw uitvinden

Zuivelreus Fonterra heeft een bijzondere positie in Nieuw-Zeeland. Het is niet alleen het allergrootste zuivelbedrijf. Het is überhaupt het grootste bedrijf. Wat Fonterra raakt, raakt Nieuw-Zeeland en andersom. Het ontbreekt nog net aan een minister voor Fonterra-zaken.

Met een melkaanvoer van 22 miljard kilo en een jaaromzet van omgerekend € 13,6 miljard behoort het tot de allergrootste zuivelbedrijven ter wereld. FrieslandCampina haalt krap de helft van de genoemde volume melk op.

Fonterra is echter een heel ander bedrijf dan de Nederlandse zuivelkampioen. Fonterra is het bedrijf van de lage kosten en grote volumes. Het is ’s werelds grootste producent van vol melkpoeder en het is leverancier van grote volumes aan andere voedingsbedrijven. Fonterra is voor een derde van de verkoop aangewezen op de Chinese markt.

Met toegevoegde waardeproducten heeft het onder leiding van vertrekkend CEO Theo Spierings stevige stappen vooruit gezet, maar het profiel is niet direct veranderd.

FrieslandCampina is ook een zuivelreus, maar is veel meer een toegevoegde waardespeler. De bedrijven hebben ook veel gemeen, zeker op dit moment. Beide zijn coöperaties in identiteitscrisis.

FrieslandCampina omdat het – misschien ingedut door eerdere successen – niet meer dicht genoeg op de markt zit. De zuivelreus heeft het gat tussen coöperatie en bedrijf te groot laten worden.

Fonterra heeft ook een ledenbasis die zich toenemend vervreemd voelt van de bedrijfsleiding. Dat is versterkt door de grote stappen die Spierings en voormalig voorzitter John Wilson hebben gezet. Stappen die niet altijd succesvol uitpakten.

Verkeerde investering in China

Het beste voorbeeld is de koop van een 18%-aandeel in het Chinese Beingmate. Dat kostte bakken met geld, maar bracht Fonterra niet wat het ervan hoopte: een groter deel van de Chinese babyvoedingsmarkt.

Ook kreeg Fonterra geen grip op het slecht draaiende bedrijf zelf. Een grote afschrijving op Beingmate was onvermijdelijk. Dat ging samen met verlaagde verkoopambities. Daarnaast was er domme pech, zoals loos botulisme-alarm. Dat leidde tot een grote schadeclaim van Danone.

Dit incasseren en afschrijven stelde leden zwaar op de proef. Ze zijn verdere buitenlandse avonturen en al te daadkrachtige bazen van niet-Nieuw-Zeelandse herkomst even beu. Vraag is wel: hoe verder, want zonder visie en een zwaargewicht-CEO wordt het lastig.

Bij gebrek aan een voldoende ‘volwassen’ opvolger van Spierings is nu een interim-CEO uit eigen huis aangesteld. Maar wie ook de definitieve opvolger wordt. Het is moeilijk voor te stellen dat die niet ook gaat voor meer toegevoegde waarde en Chinese afzet.

Melkgeld en dividend

Het in 2001 gevormde Fonterra is een coöperatie met zo’n 10.500 leden. Die zijn naast lid ook houder van 102,5 miljoen intern verhandelbare aandelen. De koers daarvan is genoteerd bij de Nieuw-Zeelandse beurs (NZX). Naast hun melkgeld ontvangen de leden een jaarlijks dividend per aandeel als nabetaling.