250 koeien: hoe ga je ze melken?

Veel veehouders melken zelf elke dag hun koeien. Het bouwen van een nieuwe melkstal is een minder alledaagse bezigheid voor hen. De melkstal gaat gemiddeld vijftien jaar mee. Door de groei van melkveebedrijven moet een nieuwe melkstal waarschijnlijk wel een maatje groter zijn. Een goede melkstal klinkt logisch om het melken zo lang mogelijk vol te kunnen houden. Maar hoe moeilijk is deze keuze als je kijkt naar het aanbod, om nog maar te zwijgen over alle opties? Onderstaande beslisboom kan een aardig eindje op weg helpen.

Automatiseren

Het melken is een zware lichamelijke belasting. Groeiende bedrijven en hogere producties verzwaren die last en kunnen de melktijd langer maken. Vooral op familiebedrijven is het van belang om de melktijd zo kort mogelijk te houden. Een melkrobot neemt veel arbeid weg. Dat is vooral handig bij gebrek aan personeel.

Om de melktijd terug te schroeven is snel en efficiënt werken nodig. Bij een nieuwe melkstal hoort altijd een opdrijfhek, ongeacht of je nu wel of niet voldoende arbeid hebt. Als je zelf de koeien ophaalt, dan stap je uit de melkstal en jaag je eerst een gedeelte van de koeien weer naar achteren voordat je de koeien de melkstal in drijft. Een opdrijfhek drijft de koeien altijd van achteren op.

Tijdwinst is key, zegt onafhankelijk melkwinningsadviseur Johan Grolleman. Hoeveel tijd je wint met een nieuwe melkstal is afhankelijk van de manier van melken. Langer voor- of nabehandelen kost meer tijd en vertraagt het melkproces. Om sneller te melken moet je ervoor kiezen om bepaalde handelingen niet te doen. Oftewel, automatiseren van dat wat je niet wilt doen. Alles wat je automatiseert, moet je echter ook controleren, bijvoorbeeld of er wel voldoende dipspray is. Het niet nabehandelen van koeien kan op termijn mogelijk een oplopend celgetal als probleem geven. Bedenk dus goed hoe je zoiets wilt inrichten.

Volgens Grolleman is een melkrobot qua tijdwinning het efficiëntst. Deze is ook het duurst in aanschaf. De jaarlijkse kosten zijn ook het hoogst in vergelijking met draaimelkstallen en zij-aan-zij melkstallen (zie tabel).

Werken met personeel

Werk uit handen geven kan moeilijk zijn. Iedereen heeft zijn eigen werkwijze. Anderzijds wil je dat alle werkzaamheden op dezelfde manier uitgevoerd worden. Het controleren van personeel door middel van camera’s is niet gewenst. Leg daarom goed uit wat je wilt wat ze doen en welk resultaat je ermee wilt bereiken. Leg dit ook vast in protocollen. Sowieso moet je protocollen maken als je met personeel werkt. Veiligheid en protocollen zijn een vereiste als er personeel is, legt Johan Grolleman uit.

Een beweegbare putvloer is gewenst bij grote melkstallen. Nadeel is dat als er meerdere personen met verschillende lichaamslengtes werken, er mogelijk geen ideale hoogte is voor de vloer op dat moment.

Carrousel

Volgens Wageningen Economic Research (het LEI) zijn draaimelkstallen sinds 2010 populair bij grote bedrijven. Met een buitenmelker sta je volgens Rutger Schut van Dairymaster dichter bij de koe en heeft de melker kortere loopwegen. Bovendien kan je op de benodigde ruimte meer koeien melken dan in een binnenmelker.

Een carrousel is gericht op capaciteit, oftewel veel koeien per man per uur melken. Vooral bij buitenmelkers is dit een feit. Het overzicht bij een binnenmelker is beter dan bij een buitenmelker. Het is echter met de nieuwe automatiseringssystemen niet echt noodzakelijk om dit overzicht te behouden. Bij een binnenmelker met meer dan 28 stands heb je wel meer overzicht. Hier heb je vaak wel een tweede persoon voor nodig. Dit brengt natuurlijk extra arbeidskosten met zich mee.

Een visgraat en een zij-aan-zij melkstal bieden meer overzicht, maar ook alleen bij kleinere uitvoeringen. In een visgraat melkstal staat de melker niet recht maar schuin ten opzichte van de koe. Een draagarm in een visgraat melkstal kan het lichaam bij deze omstandigheden ontzien. Er zijn ontwikkelingen in de markt waarbij het melkstel uit het platform komt, wat voor minder belasting voor het lichaam zorgt. Nadeel van een carrousel is dat hiervoor meer ruimte nodig is.

Capaciteit carrousel

De capaciteit van een draaimelkstal is volledig afhankelijk van meerdere factoren. Bijvoorbeeld het koeverkeer en de hygiëne van de spenen voor de koeien de melkstal inkomen. Dairymaster rekent bij een 40-stands buitenmelker met één melker een gemiddelde tijd van tien minuten per ronde. Dit betekent dat je zes rondjes per uur kan doen à 40 koeien. Theoretisch gezien haal je dan een capaciteit van 240 koeien per uur met één melker. Hou echter rekening met het op- en afstappen van de koeien. Hierdoor daalt de gemiddelde capaciteit naar 180 tot 200 koeien per uur. Deze berekening gaat uit van tweemaal melken per dag. Bij driemaal daags melken is de capaciteit iets hoger omdat de carrousel dan wegens de kleinere melkporties sneller kan draaien.

Uitgaan van een maximale capaciteit – zoals hierboven beschreven – is een veelgemaakte denkfout, zegt Vetvice. De capaciteit wordt vaak overschat. Volgens Nico Vreeburg van Vetvice hangt de capaciteit af van de gezondheid van de dieren, of de spenen schoon zijn of niet en van de bedrijfssituatie. Om de maximale capaciteit te bepalen is simpelweg ervaring in de nieuwe situatie nodig. Johan Grolleman haakt hierop aan met een kleine rekensom. Bij een intensieve voorbehandeling van 15 seconden, gevolgd door 10 seconden aansluiten van het melkstel en vijf seconden dippen kun je maximaal 120 koeien per uur melken. Bij een uitgebreid melkprotocol – waarbij je de koeien goed en snel wilt melken – is een hoge capaciteit nooit mogelijk. Ga goed na wat belangrijker is, goed melken of veel koeien per uur melken?

Swing-over melkstal

Met een swing-over melkstal heb je meer koeien op een rij. Er zijn minder melkstellen dan bij een dubbel uitgevoerde melkstal, maar de capaciteit is dan wel lager per melkstel. Als vergelijking nemen we een dubbel-op melkstal met 2×10 melkstellen, die met één persoon tussen de 80 en 90 koeien per uur kan melken. Om deze capaciteit vergelijkbaar te maken met een Swing-over heb je een 12-stands swing-over nodig, legt Dairymaster uit. Je hebt daarom een iets grotere melkstal nodig om een vergelijkbaar aantal koeien te kunnen melken. Met een swing-over moet je goed bedenken welke capaciteit er is voor welke handelingen. De draaiarm maakt het melken wel makkelijker en minder belastend voor het lichaam. Door minder melkstellen melk je meer koeien met hetzelfde melkstel. Hierdoor stijgt de infectiedruk. Een automatisch systeem voor tussentijds spoelen van de melkstellen, vaak backflushsysteem genoemd, kan de infectiedruk beperken. Vanaf tien te melken koeien per stand wordt dit aanbevolen om de risico’s op kruisbesmetting met uiergebonden bacteriën te verkleinen.

Nieuwbouw

Volgens Vetvice mag je voor de nieuwbouw van het gebouw van een melkstal € 350 tot € 450 per vierkante meter rekenen. Ga voor een nieuw gebouw van 1.200 vierkante meter (20×60 meter) uit van maximaal € 540.000. Dan moet de melkstal er nog in. De afschrijving is meestal tien jaar en de rente 5%. Een nieuwe melkstal gaat vijftien jaar mee.

Voor een wachtruimte reken je € 350 per vierkante meter. Dit is inclusief mestkelder. Reken 1,8 vierkante meter per koe. Extra opties kosten geld, maar kunnen het beste wel meteen in de stal worden geïnstalleerd.

Als de hele stal oud is, kun je er ook voor kiezen robots te plaatsen en deze over een paar jaar over te zetten naar een nieuwe stal.