Ruimte voor biologische melk

De Nederlandse biologische zuivelsector is klein maar binnen het biologisch segment wel één van de grootste. In 2021 telt Nederland volgens CBS-cijfers 500 biologische melkveebedrijven en zijn er 44 bedrijven in omschakeling. In 2015 waren dat nog 365 bedrijven totaal. Op een totaal van 15.250 bedrijven is het biologisch aandeel in Nederland ruim 3%. Daarmee blijft Nederland achter bij de rest van Europa; binnen de EU is gemiddeld 4,5% van de melkveestapel biologisch gecertificeerd (cijfers 2019). Oostenrijk en Zweden hebben het grootste aandeel; ook Denemarken staat in de top vijf.

De biologische bedrijven produceren ruim 296 miljoen kilo melk in 2021. In 2015 was dat nog ruim 170 miljoen kilo. De totale Nederlandse melkproductie is 13,8 miljard kilo. Het grootste deel wordt als verse zuivel in Nederlandse supermarkten verkocht. Van de biologische kaas en poedermelk gaat een deel voor export weg.

Eko Holland is de grootste partij met zo’n 270 aangesloten veehouders. De coöperatie verkoopt de melk aan meerdere verwerkers, ook deels in het buitenland. FrieslandCampina heeft ongeveer 120 biologische melkveehouders. Verder hebben andere zuivelafnemers zoals Rouveen, A-ware, Arla en Vreugdenhil een beperkt deel biologisch. Een klein aantal biologische veehouders verwerkt en verkoopt de eigen melk aan huis of heeft eigen afzetkanalen.

Meer vraag dan aanbod

Productie en groei zijn de afgelopen decennia hand in hand gegaan waarbij de omzet jaarlijks stijgt. FrieslandCampina gaf recent aan de ambitie te hebben de komende jaren de biologische melkplas met 50% te vergroten. Eko-Holland verwacht ook te groeien. Volgens voorzitter René Cruijsen is er momenteel meer vraag dan aanbod van biologische melk. “We hebben geen wachtlijst, trouwens nooit gehad.” Hij ziet nu vooral groei vanuit de supermarkten die biologische zuivel prominenter in het schap zetten. Het beperkte prijsverschil met de dure gangbare zuivel pakt in het winkelschap ook niet verkeerd uit. Overigens behoren melk en yoghurt tot de biologische producten met de hoogste omzet in de supermarkt, blijkt uit cijfers van ketenorganisatie Bionext.

Welke perspectieven de Green Deal vanuit de Europese Unie voor de markt en de omschakeling gaan bieden, is nog niet duidelijk. Dat hangt vooral van de invulling af. Ook vanuit de stikstof-discussie kan er meer animo komen voor biologische productie. Cruijsen benadrukt dat groei van de productie altijd in samenhang met voldoende afzet moet plaatsvinden. “De consument bepaalt uiteindelijk. De keten kan wel bijdragen door kleinere marges op biologische producten te accepteren en de overheid kan de btw op biologische producten verlagen.” Volgens Cruijsen is zijn coöperatie prima uitgerust voor grotere aantallen.

Prijsverschil is geslonken

Door de forse prijsstijgingen in de gangbare zuivel is het verschil met biologisch de afgelopen maanden geslonken. Het verschil in garantieprijs van FrieslandCampina is de laatste maanden slechts € 2,75 per 100 kilo melk. Vorig jaar was het verschil nog € 11,40 per 100 kilo, ongeveer hetzelfde niveau als voorgaande jaren.

Op bedrijfsniveau zijn de verschillen in met name kosten groot en wordt meer gevraagd van het management van de ondernemer. Bedrijven missen immers een aantal instrumenten om te corrigeren, zoals met een beetje extra kunstmest of inzetten van medicijnen/antibiotica. Verschillen in rendement worden onder andere gemaakt door benutting van eigen ruwvoer en aankoop van krachtvoer.

Biologische adviseurs zien vooralsnog geen grote veranderingen in het animo om over te schakelen en adviseren naar de lange termijn te kijken. De biologische markt kent de afgelopen jaren stabiele prijsverschillen terwijl er ook eerder perioden zijn geweest dat prijzen dichterbij elkaar lagen. Tussen 2012 en 2022 is het verschil gemiddeld € 11,50 per 100 kilo melk. In 2016 was het zelfs € 19,29 terwijl in 2012 en 2013 het verschil maar € 7 tot € 8 per 100 kilo was.