Investeringen die passen en renderen

In plaats van groei is optimaliseren een goede manier om het bedrijf te versterken. Het is belangrijk om goed na te denken over welke investeringen het beste renderen. Daarvoor is een planmatige aanpak vereist.

Sinds enkele jaren is groei geen vanzelfsprekendheid meer voor veel melkveehouders. Het kan een ‘luxeprobleem’ zijn; als het bedrijf voldoende omvang heeft om een heel eind mee vooruit te kunnen. Optimaliseren is in veel gevallen een goed alternatief voor meer dieren houden. Juist omdat telkens blijkt dat het technisch en economisch resultaat meer ­bepalend zijn voor het inkomen dan sec het aantal koeien op stal. Het kan ook zijn dat er te weinig financiële ruimte is om te investeren in meer koeien maar wel om verbeteringen door te voeren.

Melkveehouders die optimaliseren hebben een aantal keuzes te maken; ervan uit gaande dat niet alles tegelijkertijd kan worden aangepakt. Wat is logisch: Eerst het ‘lage fruit’ aanpakken, dus de aspecten waar eenvoudig en met weinig kosten verbeteringen zijn door te voeren? Of is het beter om die ­onderdelen te verbeteren waar het hoogste rendement is te verwachten? Dan moet wel in beeld zijn hoe hoog dat rendement zal zijn. En doe je dat ten behoeve van het verbeteren van de technische resultaten, of leveren investeringen om de opbrengst te verhogen in de vorm van een hogere melkprijs of andere inkomsten meer op?

Investeringen in grond

Het uitgangspunt van optimaliseren is dat ­investeringen het bedrijf versterken en het rendement verhogen. Denk aan verbeteren van de huisvesting, een ander voersysteem of aanleg van een nieuwe sleufsilo. Maar het kan ook een vorm zijn van verbreding of een hele andere activiteit. Met name bij nieuwe activiteiten exploiteren is het volgens Klaas de Jong, strategisch adviseur bij PPP Agro Advies, belangrijk dat ondernemers goed nadenken of dit echt bij ze past. Dat is altijd ­belangrijk, maar nog meer in het geval van verkennen van nieuwe terreinen. “En de grootste successen in de praktijk zien we op bedrijven waar partners er samen voor gaan.”

Ook investeringen in grond zijn te overwegen. Ondanks dat het rendement van een hectare op basis van het saldo laag is, kan het een bedrijf voor de lange termijn zeker versterken. “Het is belangrijk dat veehouders voor zichzelf in beeld hebben hoe hun grondpositie de komende jaren zou moeten zijn”, zegt Andries Jan de Boer, mede-eigenaar van 3D Agro Advies. Qua rendement moet alles worden meegenomen; niet alleen de ruwvoerwinning maar ook mestplaatsing en mogelijke benutting van GLB-gelden. Ook ziet De Boer soms interessante ruilmogelijkheden met akkerbouwers voor de teelt van aard­appelen. Overigens is niet alleen aankoop van grond een optie, maar ook het verbeteren van het bestaande areaal. “Denk aan drainage, beregening en bevloeiing of aanpassing van de kavelstructuur. Qua rendement zijn dat vaak heel gunstige investeringen.”

In de ideale situatie dragen investeringen er ook aan bij dat het bedrijf voor de lange termijn goed in balans is. Dat betekent dat de productiefactoren grond, dieren, arbeid en kapitaal op elkaar zijn afgestemd en passen bij de ondernemer. Voor dit langetermijndoel zijn vaak meer structurele aanpassingen en investeringen nodig. Denk aan het uitbreiden (of krimpen) van het grondareaal, aanpassen van de stalruimte of arbeid aantrekken of afstoten.

Capaciteiten en drijfveren

Veel adviseurs in de melkveehouderij hebben ervaring om melkveehouders te ondersteunen bij het proces van optimaliseren. Volgens De Boer begint elk traject met de persoonlijke wensen, competenties en toekomstvisie van de ondernemer, zoals in het kader Stapsgewijs investeren is omschreven. Gebeurt dat onvoldoende, dan kunnen investeringen achteraf toch de verkeerde blijken te zijn. Het is echter niet altijd gemakkelijk. “Soms moet ik tussen de regels door lezen wat iemand écht wil en wat de drijfveren zijn.” Als plannen uiteindelijk minder goed uitpakken dan verwacht, zit het vaak vast op capaciteiten en drijfveren, is zijn ervaring.

Na het bespreken van de persoonlijke aspecten en het in beeld brengen van de mogelijkheden van het bedrijf, worden de technische en economische cijfers geanalyseerd. Dit alles leidt tot een aantal verbeterpunten en mogelijkheden. Die kunnen binnen het bedrijf, maar ook in andere inkomensbronnen zitten. Vervolgens maakt De Boer samen met de ondernemer per punt een inschatting van de kosten en opbrengsten, en welke andere consequenties de investering heeft. Dat gebeurt op basis van een prioriteitenlijst, waarbij ook een aantal alternatieven worden bekeken. Belangrijk is daarbij om na te gaan hoe effectief een investering is, en of hetzelfde doel op een andere manier is te realiseren.

Een mooi voorbeeld is arbeidsbesparing. Dat is op veel grotere bedrijven een item, ­zeker gezien de moeilijkheid om goed per­soneel te krijgen en te houden, en de toe­nemende kosten voor arbeid. “Bedrijven kunnen investeren in automatisering. Maar vaak is het mogelijk om arbeid te besparen door sterke focus op en protocollair aanpakken van voeding, reproductie en diergezondheid. Daar ligt het fundament van inkomen én plezier.” Daarop aansluitend volgen de huisvestings-issues zoals routing, koecomfort en stressmanagement. “Alles wat gratis kan, moet je als eerste doen.” Vanzelfsprekend kunnen bij een investering in arbeidsbesparing ook andere voordelen gelden die een veehouder moet meenemen. In het geval van voerautomatisering bijvoorbeeld een secuurdere voergift of bij activiteitenmeting verbetering van de vruchtbaarheid.

Beter een bv oprichten

Investeren in de optimalisering is eigenlijk altijd goed. Het mes snijdt immers aan twee kanten: het bedrijf wordt er beter van, en de veehouder voorkomt belasting betalen. “Maar investeren om geen belasting te betalen geeft ook risico’s”, waarschuwt De Jong. Hij ziet in de praktijk te vaak een hoge kapitaalintensiteit, waardoor de kosten stijgen zonder dat er hogere opbrengsten tegenover staan. Dat kan gebeuren bij investeringen in bijvoorbeeld – wederom – arbeidsbesparing. “Bijvoorbeeld een veehouder die om arbeid te besparen investeert in een grote voermengwagen of mesttank. Daar moet een trekker bij die eigenlijk voor de rest van het bedrijf niet nodig is. Maar omdat de trekker er toch staat, wordt ook een grote maaier gekocht.” Zo komt het bedrijf in een negatieve investeringsspiraal wat uiteindelijk tot een hogere kritieke melkprijs leidt met minder rendement en slagkracht tot gevolg.

Veehouders die hun bedrijf goed op orde hebben en aanhikken tegen de hoge belastingdruk, kunnen volgens De Boer bij hogere winstniveaus beter het oprichten van een bv overwegen. Daar zitten echter wel enkele haken en ogen aan. Een bv heeft namelijk recht op landbouwvrijstelling maar omdat over de winsten vanuit de bv nog een AB-claim rust, kan waardestijging toch deels worden belast. Verder ziet RVO de inbreng in een bv als een vervreemding en vindt bij de overdracht naar de bv afroming van fosfaatrechten plaats. Een hybride-structuur is een goede optie, waarbij een bv toetreedt als maat/vennoot tot de maatschap of vof. “Het kost wel voorbereidingstijd en geld, maar veehouders kunnen de jaren daarna belastinggeld besparen en beschikbaar houden voor het bedrijf.”