Lage weerstand hindert loskomen nageboorte

Koeien die aan de nageboorte blijven staan, raken zo twee maanden later drachtig dan gepland.

Het vertraagd loslaten van de baarmoeder, oftewel aan de nageboorte blijven staan, komt geregeld voor. Je wil het voorkomen want de gevolgen kunnen groot zijn. “Koeien knappen wel op, maar zijn zo twee maanden later dan gepland pas drachtig”, zegt vruchtbaarheidsspecialist Auke Bremer.

Aan de nageboorte staan is een afwijking die alleen bij runderen voorkomt. Onder normale omstandigheden komt de nageboorte er binnen acht uur af. Bij sommige koeien duurt het wat langer. De nageboorte moet binnen twaalf uur na afkalven losgelaten zijn, anders spreken we van het verlaat loslaten.

Verstoord immuunsysteem

Onderzoek van het Amerikaanse ministerie van landbouw USDA wijst uit dat 8% van de melkkoeien last heeft van het vertraagd loskomen van de nageboorte. In dit onderzoek wordt echter uitgegaan van een termijn van 24 uur waarin de nageboorte losgekomen moet zijn. Een verstoord immuunsysteem zou hiertoe leiden, stellen de onderzoekers. In het onderzoek wordt gesproken over grote economische verliezen omdat veel van deze dieren metritis (baarmoederontsteking) krijgen of zelfs onvruchtbaar raken. In dat laatste geval kan het niet anders dan dat je dieren gedwongen moet afvoeren. En dan hebben we het nog niet eens gehad over de nadelige gevolgen voor de melkproductie.

Risicofactoren

Concreet is het een aandoening die grotendeels ontstaat in de droogstand of tijdens het afkalven en die na het afkalven een probleem oplevert voor de vruchtbaarheid. Er is niet één oorzaak toe te schrijven aan de vraag waarom sommige koeien de nageboorte vertraagd loslaten.

Om ze grotendeels allemaal op te noemen zijn vroeggeboorte, keizersnede, meerlingdracht, lastig afkalven, abortus, doodgeboorte, baarmoederontsteking, melkziekte, tekort aan mineralen en sporenelementen, het seizoen waarin de koe kalft en leeftijd van de koe, allemaal risicofactoren. Oudere koeien hebben meer kans op tweelingdracht en zodoende meer kans om aan de nageboorte te blijven staan.

Melkziekte

“Koeien blijven vaak aan de nageboorte staan als zij een vroeggeboorte hebben gehad”, zegt Martijn Mensink, rundveedierenarts bij Agropraktijk. “De placenta zit bij een vroeggeboorte meestal nog vast aan de aanhechtingsplaatsen in de baarmoeder. Wat ook noodzakelijk is voor het uitdrijven van zowel nageboorte als kalf is het samentrekken van de baarmoeder. Aangezien calcium nodig is voor de contractie, oftewel het samentrekken van spiercellen, is een koe met (subklinische) melkziekte vaak niet in staat om de nageboorte uit te drijven.”

Een koe die aan de nageboorte staat, is voor veel veehouders niet meteen een reden om de dierenarts te bellen, ervaart Mensink. “Soms is het voldoende als de veehouder calcium toedient aan de koe. Zolang een koe vreet en actief is, zijn veehouders niet snel geneigd hiervoor de dierenarts te bellen. Op het moment dat de koe ziek wordt en niet eet, moet er snel actie ondernomen worden.”

Baarmoederontsteking voorkomen

Ook koeien die zwaar hebben afgekalfd hebben een verhoogd risico om aan de nageboorte te blijven staan. Als een koe aan de nageboorte staat en een deel van de nageboorte hangt buiten de koe, dan kan de baarmoeder via het uithangende gedeelte met bacteriën worden besmet, bijvoorbeeld door mest. Dit veroorzaakt rotting in de baarmoeder, oftewel een baarmoederontsteking. Met het toedienen van bijvoorbeeld een nageboortecapsule kan deze baarmoederontsteking voorkomen worden.

Vroeger werden vastzittende nageboortes regelmatig los gepeld. Dat resulteert in open wonden en die leiden op hun beurt tot ontstekingen in de baarmoederwand. Omdat dat niet bevorderlijk is, gaan we nu voorzichtiger om met vastzittende nageboortes “Soms hangt een groot deel van de nageboorte echter nog in de koe en is de baarmoedermond al grotendeels gesloten. De nageboorte komt er dan niet spontaan af, maar met een beetje tractie haal je de nageboorte er makkelijk af”, zegt Mensink. Doe dit niet zelf, maar laat het door een dierenarts doen. Je wil de baarmoeder natuurlijk niet beschadigen en open wonden veroorzaken.

Doorgerekend rantsoen

Hoewel veel risicofactoren niet voorspelbaar zijn, is de droogstand een cruciale factor. En dat maakt de hele aandoening ook complex, want zaken in de bedrijfsvoering komen samen bij het uiten van aandoeningen als deze. Voeding, immuniteit, stress, huisvesting en hygiëne spelen allemaal, vaak ook samen, een rol. Een schone afkalfruimte geeft ook een positief effect op het loskomen van de nageboorte.

“Elke veehouder kent periodes dat het allemaal wat minder goed loopt”, zegt Bremer. “Bijvoorbeeld met heet weer of een rantsoen wat niet helemaal klopt. Als je te weinig droge koeien hebt om een rantsoen voor te mengen en je voert om die reden een niet doorgerekend rantsoen, dan loop je risico op melkziekte en aan de nageboorte staan.”

En zo zijn er nog wel meer omstandigheden die leiden tot een verminderde afweer. “Bij onvoorziene situaties als een tweelingdracht moet je ervoor zorgen dat de koe goed blijft vreten. Met een bolus of andere preparaten kun je daar een beetje invloed op uitoefenen”, aldus Bremer.

Samenkomst van omstandigheden

Het verlaat afkomen van de nageboorte is best een complexe gebeurtenis. De droogstand, het rantsoen en alle andere factoren waar koeien mee te maken krijgen rondom afkalven, zijn met elkaar verweven. Net zoals bij zoveel aandoeningen is het een samenkomst van ongunstige omstandigheden die ertoe leiden dat een koe aan de nageboorte blijft staan. Zoals een verminderde weerstand en de geboorte van een tweeling.

Aan de nageboorte blijven staan, kan ook een connectie hebben met melkziekte. In bepaalde gevallen moet je die twee aandoeningen dan ook samen zien. Om de nageboorte naar buiten te persen, is spierspanning nodig. Het gebrek aan spierspanning kan een gevolg zijn van een calciumtekort door melkziekte.

Om allerlei risicofactoren en gevolgen samen te gieten, is een nuance nodig. Het is een complex probleem wat niet terug te halen is op één of enkele factoren. Het allerbelangrijkst is om de droogstand, voeding en het hele management op orde te houden. Met een veestapel met een hoge weerstand heb je het grotendeels voor elkaar.