Met sensoren en gps steeds dichter op koe

Sensortechniek kan inmiddels veel meer dan tochtigheid detecteren. De technische ogen monitoren koeien 24 uur, zeven dagen per week en gaan de veehouder helpen met gezondheid en rantsoenmanagement.

Nieuwe techniek maakt het leven van de melkveehouder aangenamer. Het registeren van tochtigheid met activiteitenmeters aan de poot, de hals of in het oor zijn er een goed voorbeeld van. De techniek was er twintig jaar geleden al, maar is de afgelopen vijf jaar op grote schaal door de praktijk omarmd. Veehouders die ermee werken ervaren dat de sensortechniek eerder en beter tochtigheid ziet dan zijzelf. Inmiddels kan er meer.

Een nieuwe generatie transponders ‘ziet’ niet alleen de (loop)activiteit, maar registreert ook het vreetgedrag, soms zelfs met onderscheid in vreten of herkauwen. Andere registreren ook nog lig- en loopgedrag. Vreet- en herkauwgegevens laten goed zien hoe koeien reageren op het rantsoen, bijvoorbeeld door meer of minder herkauwtijd dan de gemiddelde 7 à 8 uur per dag. Verder kan afwijkend gedrag wijzen op zaken als mastitis, klauwgebreken, pensverzuring en (slepende) melkziekte. Het systeem geeft de veehouder een waarschuwing en die kan op onderzoek uitgaan.

Eerder handelen

Activiteit en temperatuur van de dieren eerder in beeld betekent eerder behandelen, wat meestal succesvoller is en melkverlies beperkt. De werking verschilt per systeem. Er zijn transponders die naast beweging ook een microfoon gebruiken om vreten en herkauwen te onderscheiden. Andere leiden uit de mate van trilling en het patroon ervan af of de koe vreet, herkauwt, ligt of loopt.

De transponders in het Sensoor-oormerk bevatten een temperatuurmeter die behulpzaam is om nog beter onderscheid te maken in ziektebeelden als mastitis, E. coli of een longontsteking. “De signalen van alle koeien met een Sensoor komen in een centrale server, die ze continu analyseert. Veel voorkomende ziektebeelden kunnen we goed van elkaar onderscheiden”, vertelt Gerard Griffioen van Cowmanager.

Behalve transponders aan het dier zijn er ook andere sensortechnieken om het koegedrag te monitoren. Met Cowview introdeerde GEA een systeem dat werkt met plaatsbepaling. Met gps aan de koe en een ontvanger/antenne in de stal volgt het sys­teem de koe en kent het ‘normale’ gedragspatroon van vreten, herkauwen, lopen en liggen. Het eerste praktische voordeel is dat de veehouder een koe kan opsporen met zijn smart­phone, wat gemak en tijdbesparing oplevert. Een koe die afwijkt van haar normale gedrag en dat van de groep, verschijnt in de attentielijst op smartphone en computer. De vergelijking met de groep zorgt ervoor dat effecten van bijvoorbeeld rantsoenaanpassingen en groepswijzigingen niet voor een lange lijst ­attentiekoeien zorgen.

Meten in de melk

Fabrikanten van melkrobots leveren daar managementsystemen bij die een veelheid aan gegevens uit de melkrobot verwerken, zoals geleidbaarheid en temperatuur van de melk en opname van krachtvoer in de melkbox. Vaak is dat nog te koppelen met gegevens van activiteitenmeters aan de halsbanden. Lely biedt met extra bakens in de stal ook positiebepaling aan onder de naam Cow Locator.

DeLaval heeft voor de VMS (overigens ook voor melkstallen) het geavanceerde HerdNavigator, dat hormoongehaltes in melk meet voor tochtigheid en afkalfmoment en voor het tijdig opsporen van stofwisselingsproblemen zoals slepende melkziekte. Celgetalmeting en een camera voor bodyconditiescores zijn andere mogelijke extra’s.

“Met het progesterongehalte kan HerdNavigator tochtigheid een dag tevoren zien aankomen. Je kunt separatie en inseminatie gewoon plannen. Slepende melkziekte zie je ook heel duidelijk en tijdig”, zegt Andre de Leeuw van DeLaval Nederland. “De veehouder krijgt niet alleen attenties, maar meteen concreet advies: geef zo en zoveel propyleenglycol. Die protocollen maken we vooraf met de veehouder en zijn dierenarts.”

Data op elkaar afstemmen

Veel verschillende nieuwe technieken dus om in theorie nuttige data over koeien te verzamelen, maar net als bij tochtdetectie zal er tijd overheen gaan om zich in de praktijk te bewijzen. “Niet zozeer de betere techniek, maar de betere vertaling naar de veehouder was doorslaggevend voor het succes van tochtdetectie”, zegt Pieter Hogewerf, onderzoeker bij WUR. “Die extra gegevens zeggen wel iets over gezondheid en gedrag, maar het is de kunst om de boer te voorzien van echt waardevolle attenties. Ik denk dat het met gezondheid lastiger wordt dan met tochtigheid om het vertrouwen van veehouders te winnen. Een veehouder is gewend aan 50% resultaat van inseminaties. Bij gezondheidsmeldingen is het vertrouwen snel over als er te vaak dieren op de lijst komen waar niks mee is en er aan de andere kant dieren doorglippen die je juist wel had willen zien.”

Hij wijst er ook op dat geleidbaarheidsmeting in melkstallen niet is aangeslagen, maar in robotmelken wel een functie heeft. “In robotsystemen worden die gegevens gecombineerd met andere gegevens en uitgebreid geanalyseerd. Alleen als het nodig is, krijg je meldingen. In melkstallen levert het lijsten met gegevens op waar de melkveehouder in de praktijk niet goed mee uit de voeten kan.”

Met de opkomende sensortechniek komt ook de vraag hoe om te gaan met verzamelde data. Hogewerf: “CRV, FrieslandCampina en Agrifirm nemen met Smart Dairy Farming het initiatief om die data te ontsluiten en te uniformeren voor de vergelijkbaarheid. Maar het wordt nog een grote uitdaging om data van verschillende systemen te combineren en daar kengetallen uit te halen. De leveranciers zien wel gezamenlijk nut, maar zoeken nog naar de eigen commerciële kansen die de afstemming met anderen biedt.”