Met vet meer melk(vet) per kg fosfaat

Veehouder Ard Legters voegt sinds december anderhalve zak palmolievetzuren per keer toe in zijn voermengwagen. Goed voor de melkproductie en het vetgehalte. En niet onbelangrijk: volgens de BEX hoeft hij nu minder mest af te voeren. Zowel in mengvoeders als in gemengde rantsoenen is het toevoegen van vetgrondstoffen bezig aan een opmars. Niet omdat vetten ineens veel goedkoper zijn, maar omdat vet eigenschappen heeft die heel mooi passen bij de situatie in de melkveehouderij: het is een licht verteerbare hoog energiebron die geen grammetje fosfor bevat. Ofwel, misschien wel het ideale middel om binnen het fosfaatquotum de melkplas te vergroten?

Palmolie

Bij het gebruik van vet in het voer komen er wel wat waarschuwende stemmen in het achterhoofd: hoe zit het met de risico’s van smaakeffecten, pensverzuring en vervetting later in de lactatie, om maar wat te noemen?

Nu zijn vetten er in soorten en maten, in pure vorm en opgesplitst in vetzuren en daar weer mengsels van , meestal uit soya, raap of palm. Nederland heeft een grote olie- en vettenindustrie. Voor melkvee hebben we het hier overigens alleen over de plantaardige vetten, dierlijk vet mag er niet in.

Vetgrondstoffen geschikt voor melkvee zijn nu meestal bewerkte vetten op basis van palmolie. Ze zijn pensbestendig gemaakt en worden dus pas in de darmen afgebroken en daar opgenomen in het bloed. Daarmee is het risico op pensverzuring al omzeild. Verder is het handig te weten dat er met de keuze van vetten valt te sturen. Vetten met lange ketens werken sterk melkdrijvend terwijl de types met middellange vetmoleculen juist meer het vetgehalte verhogen.

Mengvoeders bevatten meestal wel wat vet, maar de varianten met hoger vetgehalte en daarmee hoge energiewaardes staan meer in de belangstelling. De brokken met een energiegehalte boven 1000 Vem zijn vooral bedoeld om problemen met de energievoorziening bij nieuwmelkte koeien te ondervangen en zo slepende melkziekte te voorkomen. Nu het er voor melkveehouders sterk om draait de productie per koe op te voeren zonder veel extra stikstof en fosfor aan te voeren, worden deze mengvoeders ook vaker en langer ingezet.

Pensbestendige palmvetten

“Uit proeven met 250 gram bewerkte palmolievetten per koe per dag in een gemengd rantsoen blijkt dat de melkproductie 1 tot 1,5 kg per dag toeneemt. Als je dat doorrekent naar een heel seizoen, heb je het over 5% meer melk, bij dezelfde fosfaatproductie”, stelt Robert Meijer van ForFarmers. De voeronderneming heeft behalve krachtvoeders met een verhoogd vetgehalte ook twee varianten van de pensbestendige palmolievetzuren in het assortiment onder de naam MilkPower, voor gemengde rantsoenen. Beide werken positief op melkvetproductie, de één meer via het vetgehalte, de ander via meer liters. Het zit in zakken verpakt en heeft een fijne structuur, waardoor het wel lijkt op een mineralenmengsel.

Meijer: “Bestendig vet is interessant sinds de melkquotering is afgeschaft en zeker ook nu er een fosfaatquotering voor in de plaats komt. Een kg vet is goed voor 3200 tot 3500 VEM, bevat 0 gram fosfor en het is licht verteerbaar. Zo is het dus een mooi product om de efficiëntie van het totale rantsoen te verhogen.”

Vet kan overigens maar in kleine beetjes gevoerd worden, vanwege de smaak en belasting van de lever. Voor nieuwmelkte koeien houdt ForFarmers 300 gram per dag aan als maximum. Nieuwmelkten  verteren ook vet uit lichaamsreserves en dat gaat ook al via de lever. Die wordt met vetten in de voeding extra belast. Voor koeien langer dan zestig dagen in lactatie is 500 gram per dag het maximum advies. In een rantsoen voor de hele veestapel is het advies om maximaal 250 tot 300 gram vet/koe/dag te gebruiken.

Verder is inzet van vet een kwestie van kosten en baten afwegen, want het is een prijzig voedermiddel. De investering bedraagt zo’n 25 cent per koe per dag. Volgens berekeningen van For Farmers moet de melkprijs boven 22 cent per kg liggen om een positief effect te zien op het voersaldo. Bij een melkprijs van 25 cent zou een bedrijf met 100 melkkoeien een plus behalen van zo’n 1500 euro per jaar. Eventuele andere voordelen, zoals besparing op mestafzet, zijn daarin nog niet meegerekend.

Niet voor nieuwmelkten

Wilfried van Straalen, clusterleider Rundveeonderzoek van Schothorst Feed Research,  bevestigt dat de nieuwe pensbestendige vetten een veilig voedermiddel zijn. Het effect van de smaak op het totale rantsoen is bij de geadviseerde hoeveelheden niet merkbaar en vervetten van oudmelkte koeien komt eerder door teveel zetmeel dan door teveel vet in het rantsoen, vertelt hij. Een bijzondere eigenschap van vet is dat het gunstig is bij hittestress. “Koeien hebben er bij temperaturen vanaf 25 °C baat bij, omdat de vertering van vet minder lichaamswarmte produceert in vergelijking met fermentatie van koolhydraten.”

Van Straalen noemt vet een mooi, maar ook prijzig voedermiddel, waar je in het rantsoen fouten mee kunt maken. Zijn zorg zijn de nieuwmelkte koeien. “De koe zet energie uit vet rechtstreeks om in melkvet, en dat melkvet vraagt energie, dus het maakt de energiebalans niet beter, maar schever. Ons advies is om het pas na 60 dagen lactatie te gebruiken. Gebruik van deze vetten in het rantsoen vraagt een goede afstemming. Dus vraag goed advies voor je er aan begint.”