Lease van rechten vooral gaatjes vullen

Lease van productierechten is een ­bekend fenomeen in de melkveehouderij. Lease van melkquotum was ­jarenlang een gewoonte en sinds het fosfaatquotum vindt ook lease van dat productierecht plaats. Lease van fosfaatrechten kan globaal op drie manieren: eenjarig om (meestal) voor het einde van het jaar gaatjes te vullen, meerjarig als alternatief voor koop en als onderdeel van een samenwerking in de vorm van lease-koop. Elke vorm heeft voor- en nadelen en moet passen bij de situatie.

Bij een leaseovereenkomst zijn en blijven de fosfaatrechten eigendom van de verhuurder. Alleen het gebruik van de fosfaatrechten wordt afgestaan aan de leasende ondernemer. Na afloop van de leaseperiode draagt de leasende partij de fosfaatrechten dus weer over aan de eigenaar. Mits de lease in hetzelfde kalenderjaar wordt beëindigd, en het ­gebruik van de rechten dus terugkomt bij de verhuurder, wordt één keer de korting van 20% toegepast.

Anders is het als er een langere leaseperiode wordt afgesproken. Worden de fosfaatrechten voor meerdere jaren verleaset, dan vindt twee keer een afroming van 20% plaats: bij de overdracht van de fosfaatrechten in het eerste jaar en in het jaar wanneer de fosfaatrechten weer teruggaan naar de verleaser. Deze vorm komt dan ook weinig voor.

Vaker spreken partijen bij langdurige leaseovereenkomsten een optie van koop af bij einde van de overeenkomst, constateert Jan Dortmans, adviseur financieel management bij DLV Advies. De leaser betaalt dus ­gedurende de looptijd van de overeenkomst een vergoeding voor het gebruik van de rechten en heeft het recht bij het einde van de overeenkomst te beslissen om al dan niet de rechten te kopen.

Voor de verhuurder is huur met een koopoptie interessant als niet tegen de hoogste ­tarieven in de inkomstenbelasting moet ­worden afgerekend. De verhuurder spreidt als eigenaar van de rechten de belastingdruk over meerdere jaren. Het optimaal benutten van de fiscale heffingskortingen kan zijn voordeel nog vergroten. Het voordeel wordt vaak gezamenlijk gedeeld.

Geen structurele lease

Ondanks de beperkingen van lease benut de melkveehouderij de mogelijkheden van lease, vindt Dortmans. Dat gebeurde al ten tijde van het melkquotum. Bij de fosfaatrechten en ook bij lease van stikstof kan in bepaalde situaties dit goed passen. “In de basis ­werken productierechten kostprijsverhogend en drukt het de concurrentiepositie mede ook omdat veehouders in andere landen deze kosten niet hebben. Maar lease kan soms goed passen, zeker als financieren lastig is.”

Structurele lease als alternatief voor koop is volgens Dortmans niet verstandig en in ­financieel opzicht niet interessant. Het niet in orde hebben van de productierechten kan voor de bank een reden zijn om geen financiering te verstrekken. Een lease-koop-afspraak is volgens hem een ander verhaal en biedt juist mogelijkheden voor beide partijen om voordelen te pakken, zonder dat het risico’s voor de continuïteit oplevert.

Er zijn echter fiscale en juridische aandachtspunten die in een overeenkomst goed beschreven moeten worden. Het grootste ­risico is dat de leasende partij in de financiële problemen komt of komt te overlijden. De fosfaatrechten staan op naam van de leaser geregistreerd. De verleaser moet bewijzen dat de rechten niet van de leaser zijn. Een ­degelijke overeenkomst is hiervoor nood­zakelijk.

Lease relatief klein

In de markt is lease van fosfaatrechten relatief klein, merken kantoren die daarmee bezig zijn. Rob van Helmond, adviseur productierechten bij Bergs Advies, ziet vooral aan het einde van het jaar belangstelling om het fosfaatrecht in lijn te brengen met de fosfaatproductie. “Daarbij maakt de 20% korting het lastig om goed te kunnen finetunen.” Meerjarige lease komt sporadisch voor en over lease/koop wordt meer gesproken dan daadwerkelijk afspraken gemaakt.

Wat betreft prijzen kosten kooprechten dit voorjaar rond de € 130 tot € 140 per kilo. Leaserechten zitten in dezelfde periode rond de € 35 per kilo. Er zit dus globaal een factor 4 tussen. Dat was ook al het geval toen het niveau van kooprechten boven de € 250 per kilo lagen. Ten opzichte van melkquotum destijds is lease relatief goedkoop, maar de totale kostprijs per kilo melk ligt hoger.

Toch blijft lease relatief klein. Volgens Van Helmond is er niet alleen een beperkte vraag, maar ook weinig aanbod van leaserechten. Ook dat heeft te maken met de afroming. Voor de verleaser kon het afgelopen jaar wel uit om te verleasen en de hoeveelheid afroming in de vorm van 0% rechten terug te kopen. Van Helmond schat dat veehouders zo’n € 2 tot € 5 per kilo netto overhouden. Een leuk bedrag, maar inclusief leges- en advieskosten te weinig om grote financiële slagen te slaan.

Voor de komende jaren verwacht Van Helmond weinig grote veranderingen op de markt. De melkveehouderij heeft de komende jaren met ontwikkelingen rondom grondgebondenheid, klimaatdoelstellingen en stikstof/ammoniak te maken. Afhankelijk van de bedrijfssituatie heeft dat in meer of mindere mate gevolgen voor de kritieke melkprijs, en daarmee ruimte om kosten te maken voor fosfaatrechten. “Prijzen zullen eerder neigen naar een daling dan stijgen of stabiel blijven.”

Aan de andere kant heeft de overheid vorig jaar een wetsvoorstel gemaakt om jaarlijks 100 kilo fosfaat afromingsvrij te verleasen. Dat zou van toepassing worden zodra het aantal fosfaatrechten onder het fosfaatplafond is gekomen. Ondanks dat 100 kilo in veel situaties erg krap is, ontstaat er wel meer flexibiliteit in de markt wat lease weer wat interessanter kan maken. Nog steeds gaat het dan om relatief kleine partijen.

Lease ammoniakrechten

Sinds vorig jaar heeft de melkveehouderij te maken met productierechten die terug van weg zijn; stikstof- of ammoniakrechten bruikbaar voor extern salderen. Door het PAS-­debacle is dat een optie bij groei of legalisatie in de nabijheid van een Natura2000-gebied. De mogelijkheden verschillen per provincie maar het idee is dat veehouders die beschikken over een geldige nb-wetvergunning, de rechten verkopen of verleasen voor een ­periode van twee jaar. In alle gevallen vindt een afroming plaats van 30%.

De handel in stikstofrechten kent eigen spelregels en beleidsregels waaraan moet worden getoetst. Zo is mogelijk niet alle vergunde stikstof bruikbaar en is een nb-wetvergunning belangrijk voor de positie. Zonder deze vergunning gelden historische gegevens van het bedrijf, zoals geldend bij de aanwijsdatum van Natura2000 gebieden in de omgeving. Hoe dichter vervreemder en gebruiker bij elkaar zitten, hoe gemakkelijker het is om een deal te maken. Het gaat immers om de uitstoot op hetzelfde Natura2000-gebied. Ook het prijsniveau is daarvan afhankelijk, naast eventuele concurrentie met andere sectoren. Stikstof hoeft namelijk niet binnen de eigen sector te blijven.

Dit jaar zijn deals gemaakt tussen veehouders, waarbij vooral de focus ligt op verkoop in plaats van lease. Christiaan de Ruijter, projectleider bouw bij DLV Advies, verwacht dat lease van rechten klein blijft en alleen in specifieke gevallen wordt ingezet. “Het is vooral een oplossing als iemand tijdelijk stikstofruimte nodig heeft, bijvoorbeeld rondom de bouwfase van de stal.” Buiten de landbouw gaat het om bijvoorbeeld wegenbouw of aanlegfase van een nieuwbouwwijk. De termijn van twee jaar maakt structurele lease lastig. Bovendien geldt, net als bij de fosfaatrechten, dat veehouders omwille van continuïteit zekerheid moeten willen hebben over de positie van productierechten.

Andersom kan het gebeuren dat een veehouder stikstof tijdelijk niet benut of wat ruimer in het jasje zit. Na de verleaseperiode vloeit de verleaste stikstof weer terug. Ook bij verleasen geldt voor de gebruiker een afroming van 30%. De veehouder die verleast mag na afloop van de periode wel weer 100% van de rechten benutten. Er lopen nu een aantal pilots met verlease van stikstof door samenwerkende veehouders, waaronder die rond de Nieuwkoopse Plassen. De mogelijkheden zullen de komende tijd verder vorm krijgen.