Eerste koeien kunnen weg bij 22 cent

Dat de melkprijs al lange tijd op een laag niveau beweegt, heeft in Nederland nog weinig effect op de productie gehad. In tegenstelling tot sommige andere zuivelproductielanden blijven melkveehouders hier vaak onbeperkt doormelken. Wel worden besparingen doorgevoerd die effecten kunnen hebben op de melkproductie, zoals een eenvoudiger rantsoen en eerder opruimen van (probleem)-koeien. Maar stoppen met melken omdat de melkprijs te laag is, gebeurt nauwelijks.

De vraag is tot hoever de melkprijs moet dalen waardoor het economisch interessanter is om een deel van de koeien op te ruimen of zelfs helemaal te stoppen met melken. Het is een theoretische benadering, want in de praktijk zal het niet snel gebeuren. Door Henk van Dijk, bedrijfskundige melkveehouderij bij Flynth, is berekend waar het omslagpunt ligt wanneer het beter is te stoppen met melken.

Daarvoor zijn drie situaties bepaald: een extensief bedrijf, een intensief bedrijf en een situatie met weidegang. De uitgangspunten voor de berekening staan in het kader ‘Uitgangspunten voor berekening’. Een extensief bedrijf kan eigen ruwvoer verkopen en voert in de uitgangssituatie mest aan. Het intensieve bedrijf koopt ruwvoer aan en 
moet mest afzetten.

Bij alle kostenposten binnen de kostprijs 
is de vraag gesteld: wat gebeurt er met deze post als een melkveehouder koeien opruimt? De hoogte van deze kosten zijn in beeld gebracht voor een aantal niveaus aan meetmelk per koe per dag. Het productieniveau bepaalt immers de voerkosten per kilo melk.
De minimaal benodigde melkprijs kan niet vergeleken worden met de kritieke melkprijs, benadrukt Van Dijk: de benodigde melkprijs is gebaseerd op de marginale variabele kosten en geeft aan bij welke melkprijs het interessanter is om geen kosten meer te maken dan het ontvangen van inkomsten via de melk. De kritieke melkprijs is de minimale prijs die een ondernemer moet ontvangen om aan alle financiële verplichtingen te voldoen.

Voerkosten belangrijk

In de tabel ‘Extensief bedrijf kan lang doormelken’ op de volgende pagina, is de situatie uitgewerkt voor het extensieve melkveebedrijf. Veruit de grootste kostenpost is het voer. Minder mest aan kunnen voeren bij eigen productie is weliswaar geen feitelijke kostenpost, maar de lagere opbrengst uit ontvangen voor mest kost de ondernemer wel geld.

In de uitgangssituatie daalt de benodigde melkprijs van € 0,196 per kilo melk bij een productie van 10 kilo melk tot € 0,135 bij 
35 kilo melk per dag. Gemiddeld is dat een prijs van € 0,153 per kilo melk. In de situatie dat dit bedrijf geen mestaanvoer heeft, daalt de minimaal benodigde melkprijs naar € 0,171 bij de laagste productie, € 0,123 bij de hoogste en € 0,137 gemiddeld. In dat geval hoeft het bedrijf minder organische mest uit te rijden, wat € 3 per ton oplevert.

Ook is een situatie doorgerekend dat het voer 10 procent goedkoper is. In dat geval daalt de minimale melkprijs naar respectievelijk € 0,183, € 0,125 en € 0,142 per kilo melk. Het opruimen van koeien met een lage productie is op deze bedrijven niet eens in beeld.

Op het intensieve bedrijf (tabel Voer en mest duur op intensief bedrijf) is de situatie minder gunstig. Daar bedraagt de minimaal benodigde melkprijs bij de laagste productie € 0,288 per kilo melk. Bij het hoogste productieniveau daalt de benodigde melkprijs naar € 0,195 per kilo melk. Het gemiddelde over alle productieniveaus is hier € 0,222 per kilo melk. Op dit bedrijf tikt, naast de voerkosten, vooral het wel of niet hebben van mestafzetkosten door. Dat blijkt ook uit het alternatief zonder mestafvoer: in dat geval daalt de minimaal benodigde melkprijs naar € 0,224 bij de laagste productie, € 0,165 bij de hoogste productie en € 0,181 gemiddeld. Als dit bedrijf de voerkosten met 10 procent kan verlagen, daalt de melkprijs waarbij doormelken interessanter is dan stoppen naar respectievelijk € 0,27, € 0,18 en € 0,207 per kilo melk.

In de tabel ‘Benodigde melkprijs lager bij beweiden’ is de situatie doorgerekend bij beweiding. Dat geldt dus alleen in bepaalde perioden van het jaar en bij volledige weidegang. Kosten voor zaagsel, het voeren van ruwvoer en machine-uitgaven voor voedering vervallen in dat geval. De benodigde melkprijs bedraagt in dat scenario € 0,179 bij een productie van 10 kilo melk per koe per dag. Bij 35 kilo melk daalt de benodigde melkprijs naar € 0,129. Gemiddeld bedraagt de melkprijs om door te melken € 0,143 per kilo meetmelk.

Productie compenseren

Het punt waarbij melkveehouders beter stoppen met melken is voor de meeste melkveehouders bij de huidige prijzen nog ver uit het zicht. Bovendien krijgen de meeste melkveehouders nog een nabetaling van 1 tot 2 cent per kilo melk. Bij het maken van een actuele vergelijking kunnen de genoemde benodigde melkprijzen in de tabellen met nog enkele centen zakken.

Toch kunnen met name intensieve bedrijven kritisch kijken naar de economische waarde van laagproductie-koeien. Zeker bedrijven die een ondergemiddelde melkprijs ontvangen, kunnen op basis van deze berekening economisch gezien beter stoppen met een deel van de koeien. “De betere, meer efficiënte koeien kunnen dan met wat extra krachtvoer een deel van de weggevallen melkproductie compenseren”, adviseert Van Dijk.

Vanzelfsprekend spelen bij wel of niet opruimen van koeien meer factoren een rol. Het vervangingsbeleid van de ondernemer in combinatie met de aanwezigheid dan wel aankoopkosten van jongvee bepalen mede de te maken keuzes. Ook is de tijdsduur van de lage melkprijs bepalend; marktdeskundigen verwachten dat de melkprijzen steeds meer pieken en dalen gaan vertonen. Bij jarenlange lage melkprijzen kan het interessant zijn koeien op te ruimen, maar het betrouw­baar voorspellen van de duur van de periode dat prijzen laag blijven, kan niemand.
Wat niet is meegenomen, is het effect van minder landelijke productie op prijzen van mestaanvoer en -afvoer en van ruwvoeders. Hoe langer de periode en hoe meer koeien geruimd worden, hoe groter een effect op marktprijzen is te verwachten. Ook is een effect mogelijk op de hoogte van de melkprijs, maar dat is op voorhand onvoorspelbaar.