Varkensfokker en zuivelondernemer stellen kwaliteit boven omvang

Het varkensbedrijf van familie Van de Peut op een voormalig akkerbouwbedrijf in Marknesse (Fl.) lijkt op het eerste oog een regulier varkensbedrijf. Het valt echter snel op dat de varkensstallen niet zomaar toegankelijk zijn. Vanwege de SPF-status zijn de dierverblijven met een hek afgesloten van de privéwoning en de eigen voerfabriek. “In 2005 hebben we op deze locatie onze SPF-stallen gebouwd. SPF staat voor Specific Pathogen Free ofwel vrij van specifieke ziektekiemen”, legt Martin van de Peut uit. “Er zijn twee varkensbedrijven in Nederland met status SPF+, een zeer uitzonderlijk hoge gezondheidsstatus. Met deze status zijn varkens vrij van tien ziekten.

Van der Peuts gesprekspartner Klaas de Lange is hiervan onder de indruk. Net als van de 50% hogere groei die de Flevolandse varkenshouder haalt met zijn vleesvarkens ten opzichte van het landelijke gemiddelde. De Lange is zuivelondernemer en melkveehouder in Nederland (Ov.) en woont op een steenworp afstand van Van de Peut. “Ik wist eigenlijk niets over zijn bedrijf, terwijl het toch heel bijzonder is.” Beide ondernemers zijn bescheiden en blijven rustig onder hun succes. Van de Peut is wel zichtbaar trots op wat hij heeft bereikt: een grotere bewustwording bij vleesvarkenshouders dat ze de genetische potentie van hun dieren beter kunnen benutten. Hij doet dat onder andere door lezingen te houden voor varkenshouders over zijn SPF-aanpak en voerstrategie.

Meer dan primaire producent

Alleen varkens houden of koeien melken vinden beide ondernemers niet voldoende. “Toen ik nog samen met mijn vader onze koeien molk, vond ik dat al snel te benauwd”, vertelt De Lange. Hij ging commerciële economie studeren en hij vroeg zich af waarom boeren praktisch voor niks produceren. “Is het nou zo dat mensen niets voor onze producten willen betalen of kan het ook anders?” Voor De Lange een belangrijke drijfveer voor de start van hun eigen zuivelonderneming in 1992. Melk van hun biologische koeien wordt afgezet onder het merk Weerribben Zuivel. “Een goed en eerlijk verhaal, verkoopt zichzelf.”
Biologische Weerribben Zuivel werd een succes. Inmiddels leveren meer biologische melkveehouders in de regio hiervoor melk. In heel Nederland zijn 30 verschillende Weerribben Zuivelproducten te koop bij groothandel, speciaalzaken en diverse webwinkels. In 2017 kwam daar het merk Zuiver Zuivel bij, waarbij De Lange melk van 25 biologisch dynamisch werkende veehouders verwerkt. “Ik heb andere kwaliteiten dan een goede koeienboer zijn. Ik rijd wat rond en praat met mensen”, lacht De Lange en hij zegt tegen Van de Peut: “Jij hebt bent ook meer dan een gemiddelde varkensboer.”
De varkensfokker beaamt dat en hij vertelt over zijn route tot aan zijn florerende SPF-varkensfokkerij, dat ook veel verder gaat dan alleen varkens houden. “Ik kom niet van een boerenbedrijf, maar op mijn negentiende runde ik al een varkensbedrijf in de Achterhoek. Ik heb gewerkt in varkensfokkerij en -onderzoek en als verkoopleider bij een mengvoerbedrijf.” In 2005 is zijn SPF-varkensbedrijf in Marknesse gebouwd. Vanaf 2010 produceert de Flevolandse ondernemer ook zijn eigen varkensvoer met regionaal geteelde granen. “Ik heb me grondig verdiept in de nutriëntenbehoefte van SPF-varkens en kennis over voersamenstelling uit VS, Canada en Frankrijk gehaald via een stagiaire bij Topigs.”

Continu blijven schakelen

“Het belang van rendabele en efficiënte voedselproductie en diergezondheid en -welzijn neemt toe. Met SPF+ en optimale voeding lukt dat en het verlaagt ook de milieuverliezen. Maar dat kwam allemaal niet aanwaaien. Want als je vooroploopt, moet je alles zelf uitvinden. De hele varkensstapel ziektevrij maken, was zeker niet eenvoudig. Onze biggen kiemvrij ter wereld laten komen, was erg duur. Eén operatiedag voor keizersneden kostte € 40.000. Daarna de biggen ziektevrij houden en elke twee uur kunstmelk voeren 24 uur per dag kostte veel inspanning. Vanuit loondienstverband was financiering van € 3,5 miljoen voor nieuwe stallen een enorm grote sprong. Maar toch is het gelukt, omdat er een goed verdienmodel achter zat”, vertelt Van de Peut.
Ook De Lange is voortdurend bezig met nieuwe ontwikkelingen. “Vanwege corona en het sluiten van de horeca viel 30% van de omzet in zuivelproducten weg. Dan mis je heel veel geld.” De Lange vindt het belangrijk hoe je hiermee omgaat. “Wij buigen bedreigingen om in kansen. Wij konden dankzij onze vele goede relaties vrij snel omschakelen naar het leveren van onze biologische zuivel aan thuiscateraars, zoals HelloFresh. Op die manier is het gat van 30% inkomstenverlies volledig dichtgelopen”, vertelt De Lange. Maar daarvoor was wel een investering van 5,5 ton nodig in een andere verpakkingsmachine. “Thuiscateraars leveren kleine bekertjes van 100 gram, wij moesten ons productieproces hierop aanpassen. We gaan hierin wel mee, anders mis je de boot. Onze marketeer verkent continu de markt en richt zich op productontwikkeling. Op dit moment is er veel interesse voor eiwitrijke zuivelproducten en sportdrankjes, daar spelen wij op in.”

Eigen regie en goede relaties

Beide ondernemers hebben moeite met het negatieve sentiment in de landbouw. De Lange ziet ook wel dat er veel op boeren afkomt, maar ergert zich toch aan het negatieve gedrag van veel boeren. “Ik begrijp dat niet, het zijn vaak hbo-opgeleide boeren, maar ze zijn zo lijdzaam. Het wordt tijd dat boeren de regie in eigen handen nemen.” Volgens Van de Peut heeft de periferie van agrarische bedrijven te veel invloed. “Boeren volgen vaak de visie van Rabobank, voervoorlichters of dierenarts. Voor je het weet zitten zij op de stoel van de ondernemer en bepalen zij het beleid in hun voordeel. Wij zijn in 2010 zelf voer gaan maken om zelf regie te houden. Daarna steeg de groei van onze vleesvarkens van 800 naar 1.200 gram per dag. De voederconversie daalde van 2,6 naar 1,75. Dat zijn enorm grote verschillen.”
Van de Peut werkt al een paar jaar samen met een aantal akkerbouwers rondom zijn bedrijf. Zij telen graan voor zijn varkensvoer. Van de Peut verwerkt het in zijn eigen maal- en voermenginstallatie en wil regie houden op de kwaliteit ervan. “Daarom geef ik bemestings- en spuitadvies en controleer het gewas bijvoorbeeld op schimmels, want wij willen geen mycotoxinen in ons voer. Ook het juiste oogstmoment is belangrijk.” Het is een win-winsituatie met een hogere graanopbrengst en -prijs voor de telers. Ook De Lange zweert bij goede relaties. “We hebben de afgelopen 30 jaar een gigantisch netwerk en goede relaties opgebouwd door correct met elkaar te werken. In crisistijd help je elkaar er doorheen. Daardoor kunnen we snel acteren met nieuw assortiment.”

Kwaliteit belangrijker dan omvang

Beide ondernemers geloven vooral in kwaliteit boven omvang. “Qua bedrijfsomvang zijn de grenzen in Nederland wel bereikt. Je moet ook kijken wat in Nederland past en wat de samenleving accepteert. We gaan niet voor kostprijs-plus, we willen iets bijzonders produceren en bedienen nichemarkten”, zegt De Lange. Van de Peut merkt ook dat het altijd gaat over hoeveel varkens iemand heeft en hoeveel koeien iemand melkt. “Daar moeten we vanaf, want het zegt zo weinig over het verdienmodel. Uit kwaliteit halen wij een keer zoveel marge, met minder risico, meer maatschappelijk draagvlak en wij worden er veel gelukkiger van.”