Dit is een regio waar natuur en landbouw goed samengaan

Eind november kan de ondernemersontmoeting tussen horeca-uitbaatster Margriet Nieuwenhuis en melkveehoudster Ellen van de Ven op het laatste moment niet doorgaan. Onverlaten brengen bij nacht en ontij een ongewenst bezoek aan Gasterij Natuurlijk Smeerling, de zaak van Margriet. De dieven maken de koffiemachine buit en stelen ook flessen drank en pakketten vlees. Overmand door verschillende emoties en in afwachting van het politieonderzoek staat het hoofd van Margriet die ochtend even niet naar een gesprek over ondernemerschap.
Twee weken later vindt de herkansing plaats. Goed gemutst zorgt Margriet voor een warm onthaal van haar bezoek. De rol van gastvrouw is haar op het lijf geschreven, zo blijkt deze ochtend in de sfeervolle horecagelegenheid. Onder het genot van een kop koffie en een heerlijk stuk appelcake vertelt Margriet dat ze behoorlijk van slag was na de inbraak. “Het was al de tweede keer in anderhalf jaar tijd. Dit keer was er op meerdere plekken in de buurt ingebroken.”

De horeca-uitbaatster laat zich niet uit het veld slaan door het bezoek van de ongenode gasten. Na het politieonderzoek deed ze de zaak dezelfde dag alweer open. ’s Middags kreeg ze al een vervangende koffiemachine geleverd. De koffiebonen er gratis bij, als steuntje in de rug.

Unieke plek

Margriet en Ellen wonen bij elkaar in de regio en kennen elkaar van naam en gezicht. Ze vinden het leuk om op deze manier nader kennis te maken. “Ik vind dat Margriet hier een uniek plekje heeft, waar veel fietsers en wandelaars even kunnen neerstrijken voor een hapje en een drankje. Toevallig heeft onze 14-jarige zoon Leon hier sinds kort zijn eerste bijbaantje”, zo vertelt Ellen.
Margriet maakt in 2013 een carrièreswitch. Ze zegt haar baan als facilitair manager in een ziekenhuis op en jaagt haar droom na door de horeca in te gaan. “Natuurmonumenten zocht een uitbater van dit monumentale pand. Het kriebelde al veel langer en ik besloot er vol voor te gaan. Mijn man Erwin geeft me de ruimte.” Bij Natuurmonumenten zijn ze onder de indruk van de visie en de plannen van Margriet, die maximaal inzet op korte ketens en het gebruik van biologische en lokale producten. “Er waren 40 briefschrijvers, maar ik werd eruit gepikt.”

‘Verliefd op omgeving’

Een nieuwe start maken, Ellen van de Ven kan erover meepraten. Samen met haar man Robert kiest ze zeventien jaar geleden voor een toekomst in de Groninger gemeente Westerwolde. Ze laten het Brabantse Sint-Oedenrode achter zich en trekken 250 kilometer noordwaarts, om in Vlagtwedde een bestaand bedrijf te kopen. “We waren verliefd op de omgeving en de mogelijkheden, met alle grond rondom de boerderij”, zo vertelt Ellen, wiens ouders Leo en Ria meeverhuizen. De ondernemers gaan bepaald niet over één nacht ijs. Lange tijd houden ze alle opties open, waarbij ze ook emigratie serieus overwegen.

Het is indrukwekkend om te zien hoe Robert en Ellen met veel ondernemerszin hun bedrijf in het oosten van Groningen hebben uitgebreid. In 2005 beginnen de melkveehouders met 86 hectare. Inmiddels bewerken ze 224 hectare. Ze groeien stap voor stap. “We hebben kansen gekregen en kansen gepakt”, zo zegt Ellen, die in ruim vijftien jaar tijd de grondprijs in de regio ziet stijgen van € 20.000 naar bijna € 70.000 per hectare. In 2021 voegen de ondernemers 26 hectare toe aan hun areaal.
In 2013 wordt bij de financiering van de nieuwe stal met 230 ligboxen uitgegaan van 1,9 miljoen liter melk. Inmiddels leveren de melkveehouders met minimale inzet van personeel – 1 vaste medewerker voor 30 uur en losse krachten en stagiaires – op jaarbasis 3,5 miljoen kilo melk. “Dat zorgt voor veel slagkracht”, zo zegt Ellen.

Corona en hoge energiekosten

Gasterij Natuurlijk Smeerling heeft een hectische tijd achter de rug. Corona hakt er flink in. Margriet ziet zich genoodzaakt om bijna al haar medewerkers te ontslaan. “Dat was een drama. Ik vond het verschrikkelijk.”

Tijdens de periode met strenge maatregelen probeert ze er zo goed en zo kwaad als het gaat toch iets van te maken. Ze zoekt naar mogelijkheden en biedt koffie to go aan en verkoopt smikkelboxen. “We hebben ons er doorheen geworsteld en hebben gelukkig weer nieuwe mensen aan kunnen nemen”, zo vertelt de horeca-onderneemster, die goede contacten onderhoudt met Natuurmonumenten.

De verpachter stelt zich in de moeilijke periode schappelijk op, zoals dat nu in tijden van hoge energieprijzen weer het geval is. Margriet is er dankbaar voor. “Het gaat hier niet alleen om ondernemerschap maar ook om partnerschap”, zo zegt Margriet, die met haar horecazaak veel inzet op samenwerking met collega-ondernemers in de regio.

Ellen herkent zich in het verhaal van Margriet. “Wij werken ook veel samen met collega-boeren. Daarnaast doe ik bestuurswerk voor coöperatie FrieslandCampina en zet ik me in voor de BoerBurgerBeweging. Je hebt elkaar nodig en je kunt van elkaar leren”, zo zegt de melkveehoudster, die relatief weinig hinder ondervindt van corona en de hoge energiekosten – in de winter van 2022-’23 worden zonnepanelen gelegd voor eigen gebruik – maar op haar bedrijf voor heel andere uitdagingen staat.

Natura 2000-gebied Lieftinghsbroek

De stikstofcrisis zorgt voor veel onzekerheid in de melkveehouderij. Het bedrijf van Ellen en haar man Robert bevindt zich op 600 meter afstand van het kleine bos Lieftinghsbroek, dat aangemerkt is als Natura 2000-gebied. Ellen maakt zich zorgen over de toekomst van het bedrijf, dat ze samen met haar man vol passie en toewijding heeft opgebouwd. “Voor het eerst hebben we de touwtjes niet meer in handen. De wereld moet miljarden monden voeden en intussen vechten wij voor ons bestaan. Dat is bizar. Soms voelt het weleens alsof er een hetze tegen onze sector gaande is.”

De stikstofcrisis gaat niet aan Margriet voorbij. Ook zij maakt zich zorgen over de toekomst van de boeren in Westerwolde. “Het zou een ramp zijn als de agrarische sector uit dit gebied verdwijnt.”
Ellen haakt in: “Wij zijn niet voor niks naar een plek met ruimte verhuisd. Als je hier niet kan boeren waar dan wel?” Margriet: “Zo zie ik het ook. Het is heel frustrerend als de overheid daar een stokje voor steekt. Heb je enig idee waar het naartoe gaat?” Ellen: “Nee, we weten nog niks.”

Volgens Ellen is Westerwolde bij uitstek een regio waar natuur en landbouw goed samengaan. “Dat kan hier prima naast elkaar bestaan. Onder toeristen is dit niet voor niks een geliefde omgeving.”

Margriet vraagt zich af hoe Ellen in deze onzekere periode toch de schwung erin weet te houden en zichzelf weet uit te dagen. “Dat is nu wel lastiger, maar we zijn iedere dag bezig met optimaliseren en het gezond houden van onze dieren”, zo zegt Ellen, die trots is op de 16 koeien in de stal die de grens van 100.000 liter melk wisten te slechten.

Gedurende het gesprek blijkt duidelijk dat Margriet en Ellen Westerwolde een warm hart toedragen. Op hun eigen manier dragen ze bij aan de leefbaarheid in het gebied. “Ik doe m’n best om nieuwe dingen te organiseren en het leuk te houden. Maar het is nu heel lastig om de kosten te drukken zonder de prijzen te verhogen”, zo zegt Margriet. Ellen: “We willen graag vooruit met ons bedrijf en houden hoop, maar de toekomst baart me zorgen. We hebben perspectief nodig, ook voor jeugdige ondernemers in de regio.”