Voer volledig zelf maken kan lonen

Het voeren van droge grondstoffen en bijproducten is gemeengoed in de melkveehouderij. Op de meeste ­bedrijven gaat het om een beperkte aanvulling in het rantsoen. Een deel van de ­bedrijven gaat een stap verder en vervangt al het (geperste) mengvoer. In de praktijk zijn dit vaak bedrijven met een TMR-rantsoen (Total Mixed Ration). Daarbij gaan alle grondstoffen in één mengsel. Een variant is PMR (Partial Mixed Ration), waarbij de koeien een deel van het krachtvoer apart krijgen voorgeschoteld.

De verschillen in mengvoergebruik tussen bedrijven zijn groot; uit het bedrijvennet van Wageningen Economic Research blijkt in 2016 een gemiddeld mengvoerverbruik per koe van 2.360 kilo per jaar. De range is groot: van minder dan 1.000 kilo tot boven de 3.000 kilo per jaar. Het vraagt echter voorzichtigheid om zonder context harde conclusies te trekken uit de verschillen in mengvoergebruik tussen bedrijven. Het saldo onder de streep is bepalend. Zo zijn onder andere de eigen ruwvoerpositie, het deel losse grondstoffen en bijproducten en het productieniveau van invloed op hoeveel mengvoer de voerfabrikant mag brengen.

Leveren van grondstoffen

Grote bedrijven kunnen voordeel halen uit het volledig zelf maken van voer. Het prijsverschil tussen geperst mengvoer en de kale grondstoffen waaruit het is opgebouwd is ongeveer € 6 per 100 kilo. Voor dat geld krijgt de ondernemer een compleet voer inclusief advies. Uit een voorbeeldberekening blijkt dat een voordeel van € 0,32 per koe per dag ­mogelijk is (zie tabel op de volgende pagina). Naast verlagen van voerkosten hebben bedrijven ook andere argumenten, zoals arbeidsgemak, gezondheid, rantsoenefficiëntie en snel schakelen.

Als melkveebedrijven volledig grondstoffen en bijproducten aankopen, vervalt voor mengvoerbedrijven hun corebusiness. Toch is dat volgens Klaas Deelstra, productmanager rundvee bij Agrifirm, geen item. Agrifirm heeft met ‘TMR Constant zelfs een eigen concept uitgewerkt om het beste uit TMR-voedering te halen. “Als klanten daarvoor kiezen, blijven er andere behoeften, zoals het leveren van grondstoffen, mineralenmengsels en de jongveevoeders. Ook advies op het gebied van bijvoorbeeld ruwvoerteelt en bedrijfsontwikkeling is belangrijk voor deze bedrijven.” Bovendien gebruikt een deel van de TMR-klanten een op maat gemaakt mengsel met grondstoffen en mineralen. Deelstra benadrukt grote verschillen tussen TMR-bedrijven.

Onderhandelingscapaciteiten

Op basis van ervaring van een aantal deskundigen valt op te maken dat omvang een factor voor succes is. Bedrijven moeten voldoende capaciteit hebben om volle vrachten losse grondstoffen op te kunnen slaan en verwerken. Dat drukt de kosten voor inkoop. En hoe groter de charge die een ondernemer maakt, hoe minder eventuele afwijkingen bij het indoseren doortellen.

Een andere belangrijke succesfactor is de onderhandelingscapaciteit van de ondernemer. Daarbij ontdekt een deel van de veehouders mogelijkheden om langetermijncontracten te maken, bijvoorbeeld voor soja of mais. Ze dekken daarmee hun inkooprisico af en verlagen inkoopkosten. Dat gaat gemakkelijker met enkelvoudige grondstoffen dan met mengvoeders. Ook het type ondernemer is bepalend. Peter van Dooren, directeur van NutriVice Consultancy, ziet dat een nieuwe generatie melkveehouders open staat voor andere voertechnieken. “Het opleidingsniveau stijgt en daarmee ook de wens voor meer inzicht in de samenstelling van het voer en invloed daarop.” Dat schuurt wel eens met de mengvoerleverancier die zijn eigen samenstelling niet inzichtelijk wil maken. “We merken dat een deel van de melkveehouders daarom naar bedrijfseigen, transparante samenstellingen gaat in combinatie met losse grondstoffen.”

Arbeid steeds belangrijker

Ondanks potentiële voordelen van volledig mengvoer vervangen, blijft het aandeel klein. Naar schatting voert 5% TMR maar volledig eigen voer maken is minder. Alidus Hidding, mede-eigenaar van onafhankelijk adviesbureau VIB Consulting, heeft de indruk dat de opmars is gestokt. “Wij zien dat een groot deel van de bedrijven niet kan of wil voeren via TMR of PMR. Op bedrijven met een melkrobot en bij weidegang is het sowieso lastig.”

Hidding ziet succesvolle bedrijven die mengvoer vervangen, maar ook bedrijven die teruggeschakeld zijn. Bedrijven kunnen een te kleine omvang hebben of er niet goed voor zijn ingericht. “Het is een open deur, maar het moet passen bij het bedrijf én de persoon.”

René Knook, productmanager rundvee bij voerfabrikant De Heus, ziet het aantal bedrijven dat afscheid neemt van mengvoer niet toenemen. Integendeel. ”

Op grote bedrijven is arbeid een steeds belangrijkere factor. Gemengd voeren met losse grondstoffen is dan moeilijker in te passen.” In het algemeen ziet hij de tendens dat de grootste bedrijven hun bedrijfsvoering zo eenvoudig mogelijk willen maken met voorspelbare resultaten. ” Gemengde grondstoffen, al dan niet met toevoegingen, passen dan beter dan losse grondstoffen.”

Eiwit van eigen grond

Het is de vraag of zelf mengen de komende jaren wel doorzet. Een andere bedreiging is de opkomst van specifieke melkstromen als VLOG en biologisch. Het is lastiger om van deze grondstoffen voldoende zelf aan te kopen.

Een nieuwe trend is het telen van eigen grondstoffen, bijvoorbeeld CCM en voederbieten. Dat geeft mogelijkheden voor melkveehouders die de grond hebben en dat technisch goed kunnen doen.

Knook vindt het belangrijk dat de eigen ruwvoerproductie uitgangspunt blijft voor het optimale rantsoen. Dat in de toekomst meer eiwit van eigen grond komt, zal het aandeel mengvoer maar beperkt veranderen. “Eigen teelt van eiwitvervangers is niet eenvoudig in Nederland.” Het aandeel gras in de rantsoenen zal wel toenemen. Hij verwacht meer lokale teelt van granen. Daardoor is minder aanvulling van eiwitrijke (gemengde) grondstoffen nodig.