Strijd om Australische melk

Zuivelverwerkers in Australië zijn voor een groot deel in handen van buitenlandse partijen. Tegelijk zijn alle grote zuivelcoöperaties in de afgelopen jaren verdwenen. Opvallend is dat de melkprijs zich dit seizoen sinds jaren weer op een relatief hoog niveau bevindt.

De Australische zuivelindustrie is voor zo’n driekwart in handen van buitenlandse partijen. Een deel van de Australiërs maakt zich daar zorgen om, zo blijkt uit berichten in de media. Straks gaat een steeds groter deel van de Australische zuivel richting China en wat betekent dit voor de zelfvoorzieningsgraad, is één van de gedachtes. En moet Australië wel willen dat een Chinese zuivelgigant, deels in handen van de Chinese overheid, een dusdanig stevige positie krijgt in de Australische zuivelsector? Dan is er nog de enorme krimp van de Australische melkplas in de afgelopen twee decennia van ruim 11 naar minder dan 9 miljard kilo. Veel melkveehouders krabbelen na een moeilijke periode net weer op. Het kan toch niet zo zijn dat Australië op deze manier haar zuivelsector in de uitverkoop zet?

Toch is het niet nieuw dat buitenlandse partijen een stevige voet aan de grond hebben in de Australische zuivel. Dit lijkt an sich dan ook niet het probleem. Australië heeft relatief een kleine bevolking en is daarom voor economische groei afhankelijk van buitenlandse partijen.

In de afgelopen jaren trokken vooral investeringen van Chinese partijen de aandacht. Uit onderzoek in 2016 bleken de Chinezen echter maar een beperkt deel (0,38%) van het Australische landbouwareaal in bezit te hebben. In totaal is bijna 14% van het landbouwareaal in buitenlandse handen. Grootste investeerders zijn met 7% de Britten, gevolgd door de Amerikanen met een aandeel van 2%. Opvallend is dat zelfs Nederland met 0,8% nog hoger scoorde dan de Chinezen. Met deze cijfers kon de hardnekkig mythe, namelijk dat Chinezen op grote schaal landbouwgrond zouden opkopen, destijds worden ontkracht.

China is inhaalrace gestart

Feit is wel dat China bezig is aan een inhaalrace en dat de invloed van Chinese investeerders de laatste jaren verder toeneemt. Goed voorbeeld zijn de recente overnames door zuivelonderneming Mengniu. Eerst was er de overname van Bellamy’s, een producent van biologische babyvoeding, voor een bedrag van rond de € 800 miljoen. Daarna volgde een bod van rond de € 335 miljoen op de zuiveldrankendivisie van Lions. Deze divisie bevat in Australië bekende zuivelmerken als Dairy Farmers en Pura Milk. Laatgenoemde activiteit is trouwens al in handen van een buitenlandse speler, het Japanse Kirin.

Toch is het feit dat de bekendste zuivelmerken in Australië nu mogelijk ook in Chinese handen komen reden voor maatschappelijke onrust. Gezien de moeilijke situatie waarin de Australische melkveehouderij zich de afgelopen jaren bevond, is dit ook niet heel vreemd. Bekend is dat China zoekt naar buitenlandse vestigingen om de eigen aanvoer van zuivelproducten veilig te stellen. Neem de overname van de Nieuw-Zeelandse zuivelcoöperatie Westland Milk Products door het Chinese Yili. China is nu al de belangrijkste exportmarkt voor Australische zuivel, goed voor 33% van de zuivelexport. In 2019 was China goed voor grofweg 12% van de afzet van in Australië geproduceerde melk, zo blijkt uit cijfers van Dairy Australia. Dit kan in de toekomst verder toenemen.

Rol coöperaties gemarginaliseerd

Rabobank-analist Michael Harvey ziet desondanks de toegenomen invloed van buitenlandse partijen in de Australische zuivel niet als grootste verandering in de afgelopen jaren. Een echte gamechanger was volgens hem wel het verdwijnen van de laatste grote Australische zuivelcoöperatie Murray Goulburn. De coöperatie werd in 2018 overgenomen door het Canadese Saputo.

Feit is dat de rol van Australische zuivelcoöperaties in de afgelopen decennia is gemarginaliseerd. Eind jaren negentig verwerkten acht lokale coöperaties nog zo’n 85% van de Australische melkplas. Nu spelen overgebleven lokale coöperaties geen rol van betekenis meer. De grote spelers zijn overgenomen door internationale grootmachten als Fonterra, Lactalis, Kirin en het eerder genoemde Saputo. Australië is een van de locaties die de onderneming gebruiken als melkhub om hun strategie te kunnen uitvoeren.

De lokale melkveehouders hebben nog maar weinig invloed op het beleid van de ondernemingen. Aan de andere kant heeft het melkprijsdebacle bij Murray Goulburn in 2016 het vertrouwen van veehouders in eigen coöperaties geen goed gedaan. In dat jaar werd als gevolg van verkeerde marktinschattingen de melkprijs met terugwerkende kracht verlaagd. Een situatie die veel melkveehouders in financiële problemen bracht. Toch blijft grootste punt van zorg voor veehouders volgens Harvey hoe een eerlijke en goede melkprijs te blijven ontvangen. Murray Goulburn was in handen van familiebedrijven, melkveebedrijven vaak al generaties lang in handen van dezelfde families. Coöperaties speelden jarenlang een rol in het realiseren van een zo hoog mogelijke melkprijs en boden daarnaast zicht op hoe betreffende melkprijs tot stand komt. Daar wordt door een deel van de veehouders met weemoed aan teruggedacht. Er worden zelfs weer nieuwe coöperatie opgericht al is dat wel op kleine schaal.

Prijzen nu op relatief hoog peil

Tegelijk is opvallend dat ondanks het verdwijnen van de coöperatie de melkprijzen in Australië momenteel op een relatief hoog niveau liggen. Begin dit jaar liet de aanvoer zelfs weer een plus zien ten opzichte van dezelfde periode een jaar eerder. Voordeel van een aantal sterke grote spelers op de Australische markt is de concurrentiestrijd om de melk. Zeker nu de melkaanvoer in de afgelopen jaren als gevolg van droogte, en perikelen bij de verwerkers en weinig investeringen flink is gedaald. Wat wel ontbreekt is één uniforme melkprijs. Er bestaan veel verschillende melkstromen. Melkveehouders zijn volgens Harvey dan ook actiever dan ooit om hun melk voor een zo hoog mogelijke prijs aan de man te brengen. De vraag die overblijft is of het er dan nog toe doet welke bestemming de melk uiteindelijk heeft.