Stal en veehouder botsen met koegedrag

De wensen van een koe zijn in feite heel makkelijk: een eigen ligplek, eigen vreetplek, een plek om stressvrij te kunnen afkalven en er moet voldoende licht, lucht en water in de stal zijn. Dat lijkt in de moderne stal allemaal aanwezig, maar vaak niet op de manier die de koe het liefst heeft.

Lig- en vreetplek wringt

Ondanks de verplichte krimp van de veestapel is er nog steeds sprake van overbezetting. En vreet- en ligruimte zijn op veel bedrijven niet geheel naar de koeienwens. Een koe heeft bijvoorbeeld een 75 centimeter brede vreetruimte nodig, vaak zijn de standaardmaten van voerhekken 65 centimeter. Minder ruimte om te vreten, betekent minder voeropname. Voor de boxbreedte is de norm 1,25 meter. Ook deze breedte halen veel ligboxen niet, in de allernieuwste stallen echter wel. Veehouders willen niet dat koeien de mogelijkheid hebben iets dwars te gaan liggen, vanwege het bevuilen van de box. Dit is ook de meest gehoorde reden om ligboxen niet te lang te maken. Gezien de hoogte- en lengtemaat van de moderne koe heeft ze 2 meter ligvlak nodig, 70 centimeter voor de kop en nek en nog eens 65 centimeter voor het opstaan, in totaal dus 3,35 meter. “We zien nog veel te veel stallen waar koeien net met de kont buiten de box liggen. Handig dat ze niet te vaak in de box schijten, maar het geeft meer kans op verwondingen en kreupelheid, minder vaak vreten en daarbij een lagere voeropname”, legt Driessen uit. Te krappe boxen leiden ertoe dat koeien minder vaak liggen. Een goede indicatie op verkeerde boxafmetingen zijn de koeien die lange tijd tussen of achter de ligboxen staan of de dieren die half in een box staan te lummelen. Die willen wel liggen, maar weten niet goed hoe ze dat zonder zich te stoten voor elkaar moeten krijgen. In de ideale situatie ligt een koe 14 uur per dag te herkauwen of te rusten. Uit verschillende onderzoeken van onder meer Vetvice en het Nederlands Klauwgezondheidscentrum blijkt dat koeien die 14 uur niet halen: de ligtijd varieert tussen 8 en 12 uur. Terwijl elk uur dat een koe langer ligt een liter melk meer per dag oplevert. Bredere en vooral langere boxen, al dan niet door het weghalen of verplaatsen van de knieboom, én een comfortabele bedding in de vorm van zand of droge, dikke fractie zorgen ervoor dat koeien meer tijd liggend doorbrengen.

Koe heeft andere agenda dan veehouder

Niet alleen de stal botst met de koe. Ook de dagindeling van de veehouder is totaal anders dan die van de koe en volgens Driessen levert dat veel meer problemen op. Een koe heeft dagelijks grofweg 14 uur nodig voor liggen, waarbij ze 10 uur ligt te herkauwen, 6 uur vreet, 2 uur staat en wordt gemolken, en 2 uur rondloopt en sociaal gedrag vertoont.

Omdat een koe een vluchtdier is, is ze van nature vooral actief in de vroege ochtend en ’s avonds. Dat zijn dé momenten waarop koeien vreten. Uit een eerste inventarisatie van Lely op bedrijven met een voerrobot blijkt dat het tussen 16.00 en 21.00 uur druk is met vretende koeien. Tussen 3.00 uur ’s ochtends en 16.00 uur zit er meer tijd tussen de voerrondes, namelijk 5 tot 6 uur. Later op de middag en ’s nachts zit er 3 tot 5 uur tussen de voerrondes. Door de dagindeling van de veehouder kan een koe onvoldoende op die momenten vreten. De vaste routine is melken en daarna voeren, ook op bedrijven met een melkrobot wordt er ’s ochtends rond 10.00 uur gevoerd.

Met deze voertijden hebben koeien moeite om optimaal voer op te nemen. Vooral omdat er na de avondronde niet meer aangeschoven wordt en de voergoot al voor de ochtendmelking bijna leeg is. “Uit diverse buitenlandse onderzoeken is naar voren gekomen dat koeien bij het verschuiven van het voermoment van 10.00 uur naar 17.00 uur tot anderhalve liter melk per dag meer geven”, legt Driessen uit. Dat komt doordat vreten en drinken de hoofdbehoeften van een net gemolken koe zijn. Verder is er voldoende voer aanwezig op het moment dat ze ’s ochtends vroeg heel actief worden.

Het veranderen van het voermoment hoeft volgens Driessen niet te botsen met de dagindeling van de veehouder: “In de ochtend hoef je dan alleen voer aan te schuiven. ’s Middags kun je eerst de voermengwagen vullen, vervolgens koeien opsluiten en voeren en dan melken. Het lijkt veel meer werk, maar het is een kwestie van aanwennen en je koeien worden er blijer van.”