‘Ik ben altijd aan het rekenen’

In het weidse landschap tussen Leeuwarden en Sneek ligt het melkveebedrijf van Cees en Leontien Middelweerd. De ouders van Cees streken vanuit het Utrechtse Cothen in 2004 neer in het Friese Mantgum. Zij boerden in dat jaar op 90 hectare grond met 8 ton melkquotum. In 2008 kwam Cees in het bedrijf, in 2016 nam hij het bedrijf over. Nu zijn er 285 koeien die jaarlijks ongeveer 2,5 miljoen liter melk produceren. “Geleidelijk blijven groeien vind ik belangrijk voor continuïteit en rentabiliteit”, zegt Cees Middelweerd, die altijd bezig is met ondernemen. Hij investeert in fosfaatrechten en het huren van extra grond. “Ik heb ook jongvee gekocht om groei te realiseren, want we zitten nog ruim in het ruwvoer.”

Altijd rekenen

De Friese veehouder omschrijft de exploitatie van zijn bedrijf als sober. “Ik streef naar lage kosten.” Voordat hij investeert rekent hij eerst alles door, hetzelfde geldt voor kosten en baten van het melken, voeren, ruwvoerwinning en jongveeopfok. Noodgedwongen besteedt Cees het melken in de 2×8 visgraat melkstal uit. “In 2012 heb ik mijn pols verbrijzeld bij een ongeluk, waardoor ik niet meer kan melken. De keuze was toen stoppen of doorgaan met personeel.” Middelweerd heeft vier mensen in dienst, waaronder een weekendmelker en een melker voor doordeweeks.

Vanaf 2009 voert Middelweerd een volledig gemengd rantsoen (TMR). Alle koeien krijgen één basisrantsoen, dat bestaat uit graskuil, bierbostel, perspulp, geplette tarwe, raapschroot en aardappelzetmeel. “Dat werkt eenvoudig en als het lukt om op het juiste moment bijproducten in te kopen, kan ik de voerkosten laag houden.” Het melkvee krijgt geen krachtvoer, alleen de droge koeien krijgen een aanvullend mineralenmengsel. “De laatste liters melken met extra krachtvoer is simpelweg te duur”, becijferde Middelweerd. Hij huurt dit jaar 50 hectare extra grasland en wil nog meer melk uit gras(klaver) produceren.

Ook de ruwvoerwinning is grotendeels uitbesteed aan een loonwerker. “Dat is goedkoper dan alles zelf doen. De loonwerker maait één keer in de vijf weken en kuilt het gras in”, vertelt Middelweerd, die zelf alleen een trekker, schudder, kunstmeststrooier, shovel en mengvoerwagen heeft. “De kunstmeststrooier is aan vervanging toe, maar omdat we veel grasklaver zaaien, twijfel ik of er een nieuwe moet komen. Ook al omdat landbouwminister Carola Schouten af wil van het gebruik van kunstmest.” De jongveeopfok gebeurt in eigen beheer. De kalveren tot een leeftijd van 8 maanden blijven op het melkveebedrijf, ouder jongvee staat op een tweede locatie, een kilometer verderop.

Personeel motiveren

Middelweerd bezuinigt niet op inhuren van vreemde arbeid. Hij wil zijn mensen goed belonen en motiveren. “Ik werk graag met hoger opgeleide mensen, die ik eigen verantwoordelijkheid kan geven. Dat motiveert hen en ontzorgt mij op een aantal taken. Bijvoorbeeld Esther, de weekendmelker, is daarnaast verantwoordelijk voor het vruchtbaarheidsbeleid en het celgetalmanagement.” De koeien gaat de ondernemer binnenkort in twee groepen houden: een inseminatiegroep voor eigen opfok en een groep waarin een Belgische Witblauwe stier loopt.

Iedereen is actief in de tochtcontrole. Een tochtige koe krijgt een kleur en wordt na het melken apart gezet voor inseminatie door CRV. Met Dirk, een andere medewerker met technische aanleg, is met eigen arbeid goedkope uitbreiding van de stal gerealiseerd. Middelweerd past ook eenvoudige oplossingen toe om het werk voor het personeel zo aantrekkelijk en eenvoudig mogelijk te maken. “We bekleden de eenlingboxen van de nuka’s met plastic, waardoor het schoonspuiten van eenlingboxen, een vervelende klus bij koud weer, niet nodig is. Als er een nieuw kalf in de box komt, vernieuwen we het plastic.”

Oog voor de maatschappij

Bij de start van A-ware in 2015 stapte Middelweerd over van zuivelafnemer DOC naar A-ware. “Dat leverde toen direct een cent per kilo melk meer op.” De Friese ondernemer levert sinds kort ook melk voor de nieuwe duurzame huismerk-zuivellijn van Albert Heijn. “Daarmee verdienen we 3 cent per kilo extra met daarnaast nog 1,25 cent per kilo aan weidepremie.” Om die reden is Middelweerd weer begonnen met weidegang. Daarnaast heeft hij 22 hectare nieuw ingezaaid met grasklaver en extensiveert hij zijn bedrijf. Om te voldoen aan de extensiverings-eis van maximaal 18.000 kilo melk per hectare huurt hij 44 hectare extra grasland. “Investeren in grasklaver rekent goed. Het levert extra eiwit in het rantsoen en ik bespaar op kunstmest. Meer aandacht voor bodemvruchtbaarheid is belangrijk voor de toekomst. Wat dat betreft kunnen we nog veel leren van onze collega’s met een biologische bedrijfsvoering.”

Om invulling te geven aan het kringloopdenken, heeft Middelweerd 40 Jerseys gekocht. “Deze koeien geven minder liters, maar wel hogere gehaltes en dat verlaagt de excretie. In de toekomst moeten we efficiënter melk produceren met gezonde koeien, minder kunstmest en krachtvoer. Jerseys passen dan wellicht beter dan Holsteins, ik onderzoek of dat werkt.”

In verduurzaming past ook het vervangen van asbest op de stal door zonnepanelen. “Een deel van de panelen zijn van mensen in Mantgum en dat is goed voor maatschappelijk draagvlak en het imago van de melkveehouderij.”

27 cent per liter

Middelweerd houdt graag de focus op een lage kostprijs. Samen met Rik Hoksbergen, zijn boekhouder van Alfa Accountants, evalueert hij sinds één jaar elke drie maanden de technische en financiële kengetallen. “Ik wil bij de top 5 beste lage kostenbedrijven horen en voor 27 cent per liter kunnen produceren.” Op basis van referentiebedrijven van de boekhouder zijn streefgetallen voor jaarkosten opgesteld voor diverse kostenposten. “Als ons bedrijf op een kostenpost te veel boven de referentie zit, zoek ik naar mogelijkheden om deze kosten te verlagen. Ik streef bijvoorbeeld naar € 6,60 per 100 kg meetmelk aan voerkosten door meer gras te benutten.

De Friese veehouder wil ook de koegezondheid verbeteren en de diergezondheidskosten verlagen. “De vruchtbaarheid is goed. We focussen wel op minder mastitis en klauwproblemen”, zegt Middelweerd. De weekendmelker focust op verbetering van de uiergezondheid. “Om klauwproblemen te verminderen, maken we sinds twee maanden met een eigen mestscheider biobedding voor diepstrooiselboxen. Dat bespaart ook behoorlijk op kosten van strooisel.”

Middelweerd wil duurzaam verder boeren en naar ongeveer 330 koeien in 2019. “Op deze locatie is dat de maximale stalbezetting en een omvang waarmee ik nog weidegang kan organiseren.”