Hoogste toeslag lijkt lastig haalbaar

14-03-2023

Management Binnenland

Foto: Ronald Hissink

FrieslandCampina gaat een lage broeikasgasuitstoot per kilo melk belonen met maximaal € 1,50 per 100 kilo melk. Maar het zal lastig worden om de volledige toeslag binnen te harken.

FrieslandCampina heeft de uitstoot van broeikasgassen opgenomen in het duurzaamheidsprogramma Foqus planet Duurzame Ontwikkeling. Melkveehouders beuren vanaf dit jaar € 1,50 per 100 kilo melk extra bij een CO2-uitstoot onder 775 gram CO2-equivalenten (eq) per kilo meetmelk. Boven 1.100 gram CO2-eq is er geen toeslag. Tussen de twee waarden verloopt de toeslag traploos. De uitbetaling vindt achteraf plaats. De toeslag wordt bepaald aan de hand van de resultaten in de KringloopWijzer over 2023 die begin 2024 wordt afgerond. De uitstoot van afgelopen jaar is nog niet bekend. Eerdere sectorrapportages van ZuivelNL melden waarden rond 1225 CO₂-eq per kilo meetmelk in 2016 tot 2020.

Vooral pensfermentatie en aankoop voer bepalend

Uit cijfers van project Koeien & Kansen (over 2021) blijkt dat methaan door pensfermentatie gemiddeld voor 46 % bijdraagt aan de broeikasgasemissies. Aangekocht voer is goed voor 27 % van de broeikasgasemissies, de mestopslag voor 13 %. Slechts 10 % komt vrij bij de voerproductie van eigen land. De rest (4 %) komt uit emissies bij verbranding van diesel en gas en productie van elektra.

Gemiddelde emissie

De Koeien & Kansenbedrijven kwamen in 2021 op een uitstoot van 1.078 gram CO₂-eq per kilo meetmelk. Dat is op basis van de ‘oude’ omrekenfactoren voor methaan en lachgas. De normen zijn vanaf 2023 aangepast. WUR onderzoeker Michel de Haan heeft voor Innovatiebedrijf De Marke (als onderzoeksbedrijf betrokken bij Koeien & Kansen) berekend dat de nieuwe omrekenfactoren leiden tot een 12 tot 15 % lagere CO₂ eq uitstoot per kilo melk. Hij verwacht een min of meer gelijk percentage daling voor de praktijk deelnemers van Koeien & kansen. Deze groep zou dan bij ongewijzigd beleid gemiddeld tussen de 915 en 950 gram CO₂-eq per kilo melk uitkomen.

Dat niveau is bereikt met alleen managementmaatregelen, dus vooral efficiënt voeren en telen plus slimme keuzes maken in de aanvoer van mengvoer en overige producten. De bedrijven doen (nog) niks met mestbehandeling, bijvoorbeeld mestvergisten of oxidatie van methaan. En op een enkeling na gebruikten ze ook nog geen additieven in het voer of de mest.

Toevoegmiddelen werken mee

Met de additieven die de methaan uit pensfermentatie behoorlijk kunnen drukken is verdere CO2-eq-reductie te bereiken. De Haan becijfert, opnieuw alleen voor De Marke, dat gebruik van Bovaer tot nog eens 11 % extra reductie kan leiden. Doorgetrokken naar de Koeien en Kansengroep zal deze uitkomen op een productie van 815 tot 845 g CO₂-eq per kilo melk. FrieslandCampina stelt dat Bovaer en Silvair in de KringloopWijzer 2023 worden opgenomen.

Verder kan er nog de vastlegging van bodemkoolstof bijkomen. Extra vastlegging, vooral met veel grasland op zand en klei zou ook een eenvoudige maatregel kunnen zijn voor daling van de emissies. Die effecten zijn nu echter nog niet in beeld. Dat komt volgens de onderzoekers pas na de analyse van de KringloopWijzers van 2022.

Ook is de vraag of een product als Bovaer nu al financieel aantrekkelijk is. Gebruik van het product kost nu nog tussen € 80 a € 90 per koe. De verwachting is dat dit per 2025 zal dalen richting € 50 a € 55 per koe wat gebruik al veel kosteneffectiever maakt.

Haalbaarheid

Alles bij elkaar genomen is het dus sterk de vraag of de gemiddelde veehouder eenvoudig de € 1,50 euro toeslag per 100 kilo melk kan realiseren die FrieslandCampina in het vooruitzicht heeft gesteld bij een emissie van 775 g CO₂-eq per kilo meetmelk. Voor velen zal dit zonder investeringen moeilijk worden, zeker als er geen koolstofvastlegging op klei en zand plaatsvindt.

De haalbaarheid op bedrijven op veengrond is zonder correctie nog lastiger. Bij het (gedeeltelijk) droogvallen van veen in de zomer wordt de in hoge mate aanwezige organische stof langzaam afgebroken waarbij kooldioxide vrijkomt. Daarnaast ontstaat op veengrond extra lachgas door de hoge stikstofmineralisatie. Daarom hanteert FrieslandCampina een omrekening voor bedrijven met (een deel) veen.

Management maatregelen die CO₂-productie verlagen

Met management kunnen al flink wat punten op de i gezet worden. In algemene zin geldt een aantal maatregelen die een positieve invloed hebben op het verlagen van de CO₂-eq-productie per kilo melk. Alfa Accountants zette onlangs een aantal maatregelen op een rij.

Meer snijmais en jonger maaien
Omdat de pensfermentatie de belangrijkste bijdrage levert aan de CO₂
_–eq-productie, hebben maatregelen op dat gebied het meeste effect. Zo levert meer snijmais voeren een hoger zetmeelgehalte in het rantsoen, wat de methaanemissie verlaagt. Ook werkt het verlagen van het NDF-gehalte in het ruwvoer positief. Dat kan bereikt worden door jong(er) te maaien.
Dat levert vaak ook een hogere kwaliteit op, waardoor minder aanvulling uit krachtvoer nodig en dus ook een lagere CO₂-eq-emissie uit de aanvoer van voedermiddelen. Dat mes snijdt dus aan twee kanten. Ook vervangen van ingekuild gras door vers gras verlaagt het NDF-gehalte. Zomerstalvoeren en of meer weidegang zijn daartoe de opties.

Scherp op krachtvoer
Krachtvoer heeft een groot aandeel in de CO₂-eq. De CO₂-eq van een krachtvoersoort is afhankelijk van waar het product geteeld is, hoeveel eiwit het bevat, of het alleen gemalen of ook geperst is, et cetera. Sturen op het soort krachtvoer kan verschil maken in de emissie van de CO₂-eq. Daarnaast is scherp voeren van groot belang. Wanneer je minder krachtvoer per 100 kilo melk voert vanwege goed ruwvoer heeft dat een positief effect op de CO₂-eq-emissie.
Ook bijproducten krijgen een CO₂-eq mee. Omdat een aantal bijproducten een restproduct is bij de productie voor menselijke consumptie wordt aan deze producten weinig CO₂-eq toegerekend. Denk hierbij aan producten als bierbostel of perspulp. Wanneer deze producen krachtvoer vervangen, heeft dit een positief effect op de CO₂-eq.

Minder jongvee inzetten
Een hoge levensduur is een van de middelen om het aantal stuks jongvee verder te verminderen. Dat werkt positief want jongvee produceert immers ook methaan via de vertering en ook in de mestopslag, maar produceert geen melk.
Of hier veel kansen liggen, is de vraag omdat velen vanwege fosfaat het jongveeaandeel al behoorlijk heeft verschraald. Er moet wel voldoende jongvee resteren voor de vervanging. Eventueel uitbesteden van jongvee is gunstig maar kost ook geld.

Anders bemesten
Ook bij bemesten komt een deel van de emissie vrij. In de keuze voor de soort bemesting kan een klein voordeel gehaald worden. Volgens de adviezen van Alfa Accountants geeft een zodebemester minder emissie dan een sleepvoet of sleufkouter. In project Bemest op z’n Best blijkt al dat netjes verdelen al een positief effect heeft. Ook is er een reductie te halen als je besluit de mest te verdunnen met water. Dat leidt tot een betere opname en minder vervluchtiging van ammoniak. Bij gebruik van vloeibare kunstmest geeft injecteren een lagere emissie dan bespuiten van het gewas.

Grasland niet scheuren
Door geen of minder grasland te scheuren, neemt de CO₂-eq af. Want bij scheuren verteert de organische stof en daarbij komt CO₂ vrij. Verder attendeert Alfa Accountants op de mogelijkheden van vergisten van mest. Hoewel dat lang niet overal haalbaar is, levert vergisten van dagverse mest een vermindering op van emissie uit mestopslag. Ook wordt er organische mest in de vergister gedeeltelijk afgebroken en gebruikt voor energieopwekking. Door dagverse mest te vergisten, ontsnapt er minder methaan uit de mestput en is er daardoor dus minder emissie.