Groei blijft nodig

Op studiedagen komt de kreet uit de jaren tachtig naar boven: niet meer maar beter. Of een variant erop: van meer naar beter. In ieder geval lijkt groeien ‘uit’ te zijn.

Zeker, verbetering van technische en financiële resultaten is altijd interessant. Het verhoogt de marge nagenoeg direct. Maar op de lange termijn is dat niet voldoende. De kosten stijgen namelijk structureel met een procent of vier per jaar. De opbrengsten schommelen van jaar tot jaar, maar blijven wel structureel op nagenoeg hetzelfde peil. Meer kosten, gelijke opbrengsten betekenen dat het bedrijfsresultaat bij gelijke productieomvang jaarlijks een procent of drie achteruitholt. Economen noemen dit fenomeen de cost-price squeeze. Het is nu eenmaal de situatie waarin de sector zit.

De productieomvang is op melkveebedrijven nog te vergroten door een hogere melkproductie per koe. Maar dat is eindig en daarbij geldt ook nog eens de wet van de afnemende meeropbrengsten. Uiteindelijk vallen daardoor degenen die het alleen maar beter doen toch af als ze niet groeien in aantal dieren.

Groei is nu een besmet woord. De groeiers hebben het verpest voor de rest, valt te lezen op de diverse fora en reacties op artikelen. Daar is het ook strijd van klein tegen groot, extensief tegen intensief, Noord tegen Zuid. Voor iedereen lag van pak ‘m beet 2012 tot medio 2016 de weg naar groei open, en nagenoeg alle melkveehouders zijn ook wel wat gegroeid de afgelopen jaren. De een koos voor gezin, natuur, verbreding of rust in de tent, de ander voor intensivering, schaalvergroting, automatisering en een hectischer leven. Beiden deden dat binnen de wettelijke kaders.

Al bij het einde van Minas en de afschaffing van de mestproductierechten is gewaarschuwd voor het ‘lek’ in de meststoffenwet waardoor onbelemmerde fosfaatgroei zou kunnen gaan plaatsvinden in de melkveehouderij. Destijds werd het Europese melkquotum als voldoende rem gezien. Die rem verviel in 2015, en in de aanloop daarnaar gaven veel melkveehouders al gas. De zuivel, LTO en overheid hebben de groeidrang van de veehouders en de milieu-effecten daarvan fors onderschat.

Nu zitten we met de gebakken peren. Voortzetting van de derogatie na 2018 is bepaald geen zekerheid. Overigens had invoering van de fosfaatrechten per 2017 daarvoor geen lucht geboden. Onder die – nu met een jaar opgeschortte – wetswijziging zou ook in 2017 het fosfaatplafond ver overschreden zijn. Het rumoer dat nu gaande is, is een teken dat de melkveehouders beseffen dat onheil dreigt. Dat besef is er echter pas sinds begin oktober. Toch is dat rumoer en de huidige onzekerheid geen reden om groeiplannen overboord te zetten. De groei zal meer in lijn gaan met wat we uit het superheffingstijdperk kennen: eerst bovengemiddelde technische resultaten, dan gestage groei. Eerst via overbezetting in de stal en daarna een of twee spantjes erbij. Maar wel groeien, zowel in dieraantallen als productie per dier. Want groeien moet om toekomst te houden.