Bouwkosten van een stal zijn hoog. De laatste jaren tikken vooral de arbeidskosten hard door. Ook de keuzes die veehouders maken hebben een grote invloed, blijkt uit een calculatie met vijf modelstallen.
De keuzes die veehouders maken voor de inrichting van hun stal bepalen voor een belangrijk deel de bouwkosten. Als alles wordt geteld kost een basic-stal € 7.334 per plaats. Voor de duurste variant mag de veehouder € 15.767 neertellen.
Het bouwen van een nieuwe ligboxenstal vergt een grote investering. De kale bouwkosten anno 2019 liggen globaal tussen de € 3.500 en € 8.000 per plaats. Daar komen echter nog veel kosten bij, van de voorbereiding tot de afwerking en de inventaris. De grote variatie geeft al aan dat er veel factoren van invloed zijn op de prijs. Denk aan de omvang van de stal, de bouwmethode (traditioneel of prefab), de locatie in het land en de bouwtijd. Wat dat laatste betreft is het niveau van bouwprijzen nu op een derde hoger dan twee jaar geleden, ziet Gert Elling, adviseur bouw bij bouwadviesbureau Rombou.
“Dat komt vooral door de krapte in de bouwsector. Waar tot drie jaar geleden de vraag naar aannemers kleiner was dan het aanbod is dat nu helemaal andersom.” Verder kunnen goede afspraken met het bouwbedrijf ook aanzienlijke verschillen in de bouwkosten opleveren.
Ontwerp telt mee
Een factor die zeker ook meetelt, is het ontwerp van de stal. De keuzes daarvoor zijn deels ingegeven door wettelijke eisen, maar ook financiële mogelijkheden, bedrijfsomstandigheden en persoonlijke voorkeuren. Zo legt de ene veehouder meer nadruk op gezondheid en welzijn, terwijl een ander kiest voor meer arbeidsgemak. Elke keuze heeft invloed op de bouwkosten per plaats. Elling: “Het grootste verschil per dierplaats wordt met name bepaald door het aantal vierkante meters per koe. Daarna volgen het type vloer, het type dak en het soort stalinrichting.”
Hoe zwaar de keuze voor het ontwerp meetelt, is door hem op een rij gezet aan de hand van vijf typen stallen. Het betreft een basic-stal, een stal met meer comfort/gezondheid, een variant met optimaal ingepaste emissiebeperking, een stal met maximale arbeidsbesparing en een luxe gebouwde stal. De vijf typen staan in het kader verder omschreven.
In de praktijk zal een veehouder minder snel voor één aspect kiezen, maar is het vaak een mengeling. Om inzicht in de gevolgen van keuzes in beeld te brengen, is het hier wel zo benaderd. In de tabel zijn de investeringen in de verschillende onderdelen van de stallen naast elkaar gezet en doorgerekend naar de investering per plaats. Het is voor een stal die ruimte biedt aan 264 koeien, buiten het strohok en de seperatieruimte. Alle kosten zijn meegeteld, dus ook voor bouwtekeningen, leges, het grondwerk en passende erfverharding. Voor de volledigheid is de totale investering inclusief 21% btw.
Welzijn en milieu
Twee van de varianten die een veehouder in dit voorbeeld kan kiezen, zijn vergeleken met een basic-stal. Deze stal is van het type 3+3, dus één voergang door het midden. De stal voldoet aan de minimale afstanden voor boxen en roosters, is eenvoudig qua inrichting en de afwerking is eenvoudig maar functioneel. Het bouwen van een stal zonder emissiebeperking is niet meer toegestaan, dus deze stal heeft de goedkoopste emissiearme vloer met mestschuif. De stal is onderkelderd met een putdiepte van 2 meter. De melkstal is een 2×15 zij-aan-zij, dat is één van de goedkoopste melksystemen. Door de compacte bouw heeft de stal een oppervlakte van 2.627 vierkante meter.
Een grote winst qua investering wordt gepakt door het geringe aantal vierkante meters per koe. De bouwkosten voor deze eenvoudige stal zijn daardoor € 1.100.000. Dat is inclusief loodgieterswerk en elektra maar zonder een toeslag voor heien. Inclusief grondwerk, stalinrichting, erfverharding (beton) en overige voorzieningen kost deze stal inclusief btw € 1.936.000. Dat is € 7.334 per plaats. Een behoorlijk bedrag maar nog altijd de goedkoopste stal uit de calculatie, blijkt uit het overzicht in de tabel.
De eerste variant is de stal met veel aandacht voor koecomfort en gezondheid. De basis van de stal is hetzelfde als de basic-stal, maar de afmetingen van de boxen zijn groter, er is gekozen voor koematrassen, een emissiearme vloer met rubber op/in de roosters, dakisolatie en afzonderings-/ligruimtes. Om ziekte-insleep te voorkomen heeft de stal een hygiënesluis. Door extra ruimte en grotere afmetingen meet deze stal 2.945 vierkante meter, wat de bouwkosten van deze stal brengt op € 1.400.000. Inclusief overige kosten is de totale investering bij deze variant € 2.380.070. Dat is € 9.015 per plaats.
De tweede variant is de stal met een grotere investering in emissiearme vloeren. Deze heeft dezelfde oppervlakte als de basic-stal, maar de vloeren zijn duurder omdat de roosters zijn voorzien van rubber voor een betere beloopbaarheid. Dat geeft € 1.050.000 aan bouwkosten en een totaalinvestering van € 1.999.525 of € 7.574 per plaats.
Arbeid en luxe
De volgende twee stallen hebben een andere basisindeling dan de voorgaande. Bij de derde variant ligt de focus op arbeid en efficiëntie. Omwille van overzicht en automatisch kunnen voeren is gekozen voor een 0-6-0-type, dus twee voergangen aan de zijkant. Dat betekent wel directe extra kosten voor een extra voergang. De totale oppervlakte is 4.110 vierkante meter. Dat komt ook door de opslag van voeders voor de automatische ruwvoerverstrekking. Vanzelfsprekend is de stal voorzien van melkrobots, 4 stuks in totaal. Door alle extra’s kost deze stal € 1.975.000 om te bouwen. Ook kosten voor grondwerk en leges zijn daardoor hoger. Onder de streep is de investering € 3.647.545 voor deze stal. Dat is per plaats een bedrag van € 13.816.
De vierde variant lijkt op deze stal, maar daar ligt nog meer nadruk op luxe. Er zijn duurdere materialen gebruikt, zoals automatische roldeuren en een luxe afwerking van de gevels. Verder is er een skybox en ontmoetingsruimte boven de technische ruimtes en heeft de stal een royale kantine. Ondanks dat een deel op de verdieping ligt, is de totale oppervlakte met 4.442 vierkante meter de grootste van allemaal. Alleen de bouwkosten van deze stal zijn daarmee al € 2.350.000. Onder de streep is een veehouder voor een luxe stal met alles erop en eraan € 4.162.400 kwijt ofwel € 15.767 per plaats. De kosten voor extra luxe bedragen onder de streep dus bijna € 515.000 voor een stal bij deze omvang.
Gestegen prijzen
De bouwkosten in deze calculatie zijn hoog; de goedkoopste stal is € 7.334 per plaats en de duurste variant met alles erop en eraan kost zelfs € 15.767. De prijzen liggen een stuk boven de bedragen die vaak in de praktijk rondzingen. Enerzijds komt het door de fors gestegen prijzen van de afgelopen jaren. Verder is dit een calculatie voor een complete stal waarbij de kosten vanaf de eerste gesprekken tot de erfverharding erbij in zitten. Ook 21% btw wordt nogal eens gemakkelijk buiten beschouwing gelaten.
Robotisering kost geld
Verder valt op dat vooral de slag naar robotisering veel geld kost; de investeringskosten voor stal 4 en 5 verdubbelen dan. De uitgaven zijn nu veel hoger, maar daar staan natuurlijk wel voordelen in de exploitatie tegenover, zoals lagere arbeidskosten, meer arbeidsgemak, secuurder kunnen werken en (mogelijk) betere technische en economische resultaten. “Dierenwelzijn en diergezondheid hebben ook een plus in deze stallen. Dat maakt een hogere productie per dier mogelijk, lagere gezondheidskosten en minder uitval, dus een lager vervangingspercentage”, verwacht Elling.
Staltypen met elk eigen nadruk
Basic
Een 3+3 stal met standaardafmetingen en een eenvoudige 15-stands zij-aan-zij melkstal. De stal is kaal en sober maar wel functioneel. In verband met de wetgeving is deze uitgevoerd met een eenvoudige emissiearme vloer met mestschuif.
Welzijn
Dezelfde 3+3-stal maar met meer grotere maten en betere matrassen, een emissiearme vloer met rubber op/in roosters, dakisolatie en extra ruimtes.
Emissie
De basic-stal maar met emissiearme vloeren met rubber voor een betere beloopbaarheid voor de koeien.
Arbeid
Een 0+6+0-stal met melkrobots, automatisch ruwvoersysteem en een efficiënte indeling. Verder andere techniek zoals activiteitenmeters.
Luxe
De arbeid-stal, maar met meer ruimtes (hygiëne sluis, sanitair, opslag, groot kantoor, ontvangstruimte), duurdere materialen en luxere afwerking. Er is extra ruimte gecreëerd op de verdieping boven de voorruimtes.
Bespaar op bouwkosten stal
De keuzes van het type stal bepaalt mede de bouwkosten. Er zijn echter meer mogelijkheden om kosten te besparen. Dat begint met een goede voorbereiding.
* Bedenk goed welke eisen aan de stal voor u belangrijk zijn. Alle extra opties kosten immers geld zoals uit deze berekening op deze pagina’s blijkt. Oriënteer breed en spreek met collega’s die de afgelopen jaren ook een stal hebben gebouwd. Wat zouden ze nu anders doen?
* Breng de subsidiemogelijkheden vooraf goed in beeld, dat voorkomt mislopen van geld en later aanpassingen doen. Dat geldt vooral voor de Maatlat Duurzame Veehouderij (MDV), maar er zijn ook andere mogelijkheden, met name rondom energiebesparing en duurzaamheid.
* Bereid de bouw van de stal goed voor met een bouwadviesbureau of architect. Deze kunnen een nauwkeurig en compleet bestek maken met een duidelijke beschrijving. Dat voorkomt dat de aannemer later kosten voor meerwerk moet rekenen.
* Laat meerdere bouwbedrijven rekenen. Het is daarbij belangrijk om bedrijven de vrijheid te geven om van het bestek af te wijken. Bouwbedrijven hebben vaak eigen specialismen in bouwtechniek waardoor ze sneller en goedkoper kunnen bouwen. Een onafhankelijk bouwadviseur is nodig om de verschillen te duiden.
*Bespreek de mogelijkheid om uren die u zelf in de bouw steekt af te laten trekken van de rekening van de aannemer. De uurvergoeding is afhankelijk van de tarieven van de aannemer en uw eigen kunnen. Een stap verder is in eigen beheer bouwen. Dat vraagt wel een bouwkennis en organisatietalent.
Beheer
WP Admin
Bewerk bericht