Gokkers niet ontzien

Ons bedrijf is ten dode opgeschreven, claimen de schrijnende knelgevallen inzake de melkveefosfaatrechten. De betreffende ondernemers sloegen meerdere waarschuwingen van banken en adviseurs in de wind. Moet dan het collectief hun leed verzachten?

Een kwart van de melkveehouders zit in de gevarenzone, meldt Flynth. Ze hebben een kritische melkprijs boven de 40 cent. Dat is niet het gevolg van lege stallen. Het zijn namelijk eigenlijk altijd dezelfde ondernemers die in de top 25%- of bottom 25%-lijstjes staan. Daarbij maakt het niet uit of de rangschikking gaat naar technische cijfers, financieel rendement of duurzaamheid, stelden WUR-onderzoekers eind januari tijdens een symposium in Leeuwarden.

De gevolgen van lege stallen, van achteraf gezien duidelijk foute keuzes in 2014/2015 en later, hakken er incidenteel natuurlijk wél fors in. Je zult maar gebouwd hebben voor een fikse uitbreiding en op 2 juli 2015 de nieuwe stal half leeg hebben. Dan denk je dat je knelgeval bent. Dat je in aanmerking hoort te komen voor extra rechten. Want investeerders werden toch gespaard?

Ja, zo ging dat bij de instelling van het melkquotum en de Interimwet intensieve veehouderij, november 1984. Bij de invoering van de fosfaatrechten was vooraf aangekondigd dat de limiet zou zijn wat je op
31 december 1986 aan vee hield. En zo ging het ook. Bij de uitgifte van varkensrechten in 1998 gold het gemiddeld aantal gehouden dieren in 1995 of 1996 als leidraad, met direct 10% generieke korting eraf. Dieren in GroenLabel-stallen werden ontzien bij die korting. Knelgevallen waren er legio, ze zijn nauwelijks toegekend. Wie door wilde als varkenshouder schikte zich, kocht rechten en bouwde door. Wie verstarde in rechtszaken, bleef tien jaar stilstaan en was daardoor uiteindelijk gezien.

En nu dus 2 juli 2015 als teldatum voor de melkveehouderij. Het was al maanden duidelijk dát er iets zou komen. Toenmalig staatssecretaris Sharon Dijksma kondigde maanden eerder al aan dat ze 1 juli met een schrijven zou komen over hoe verder met grondgebondenheid en melkvee. Ze bezwoer dan wel dat anticiperen geen nut had, maar wie varkens hield in 1986 herkende de geluiden. De stal ging bomvol of er stonden extra dieren in de weide, want je weet maar nooit.

Nu zijn er schrijnende knelgevallen. Hun bedrijf is ten dode opgeschreven, roepen ze zelf. Bij die claim mag je twijfels zetten. Zeker, tonnen uitgeven aan extra dierrechten, aan lucht, is niet leuk. Maar deze ondernemers waren gewaarschuwd, al tijdens de grote bouwhausse, zeker vanaf begin 2013. De banken toetsten toen bij uitbreidingen al of de aanvragers een forse extra last voor onverhoopte aankoop van rechten zouden kunnen dragen. Wie geloofde dan echt dat er geen enkele wettelijke rem meer zou zijn op melkproductie na afschaffing van het quotum? Bouwen maar, stal vol en gaan met die banaan, terwijl de fosfaatproductie met de veestapel ­gestaag groeide en de ammoniakuitstoot uit de stallen schromelijk onderschat werd?

Wie bouwde, sloeg dus meerdere waarschuwingen in de wind. Gokte met hoge inzet, en lijkt te verliezen. Want tot nu toe worden bitter weinig rechten aan knelgevallen toegekend. De vraag is wie bloeden moet. Wat mij betreft de ondernemer die stevig gokte, niet de sector­genoten via een generieke korting. Het collectief neemt ­namelijk ook verliezen op de beurs of aan de roulettetafel in het casino voor hun rekening.