‘Kies voor 1 merk duurzame melk’

A-ware brak de markt open voor een meerprijs op melk met een duurzaamheidsclaim. Dat leidde tot instroom van 300 melkveehouders. De duurzaamheidsclaim is echter dun en niet houdbaar en drukt uiteindelijk alle melkprijzen. Het is tijd om alle melk onder één duurzaamheidsmerk te vermarkten.

Het was een meesterzet. A-ware gaf iedereen het nakijken toen het in december 2017 aankondigde samen met Albert Heijn duurzame zuivel in de markt te gaan zetten. Marktleider FrieslandCampina (RFC) was totaal verrast. Naast de problemen die er al waren met quotering en ontevreden veehouders, kwam ook nog de vraag waarom RFC dit niet had bedacht. De verwarring was groot, en geforceerd zette RFC een nieuw duurzaamheidsdenken neer. Zijn veehouders begrepen dit niet echt, laat staan dat ze het waardeerden. A-ware profiteerde hiervan en ging driftig nieuwe boeren werven.

Onlangs sprak ik een boer die er spijt van heeft dat hij is overgestapt. Bij RFC heeft zich al een aantal boeren gemeld die hun opzegging van het lidmaatschap wilden terugdraaien. Helaas, nee dus, dat kan niet meer. Wat is er nou gebeurd het afgelopen jaar? A-ware en Albert Heijn hebben een eigen duurzaamheidsconcept neergezet en daarmee de weg naar duurzame zuivel voor een meerprijs geëffend. Maar het is wel een eigen ‘merk’ dat het karakter heeft van de slager die zijn eigen vlees keurt. RFC heeft met andere partijen invulling gegeven aan ‘On the way to PlanetProof’. Niet RFC, maar andere organisaties geven daarbij aan wat duurzaam is en de zuivelaar zoekt de boeren erbij. Het onafhankelijk SMK ziet toe en toetst. Het is een grote inspanning voor melkveehouders om daar aan te voldoen.

Het sterke punt van PlanetProof is dat meerdere supermarktketens hier in mee kunnen gaan. Zij zetten PlanetProof-producten in hun schappen. Ik schat in dat binnen een jaar; -1- de meeste supermarkten dit als hun standaard gaan gebruiken en -2- de meeste zuivelondernemingen iets dergelijk gaan opzetten. Zij zullen ‘On the way to PlanetProof’ als standaard nemen.

Hierdoor is het duurzaamheidsmerk van A-ware en Albert Heijn een kort leven beschoren. Albert Heijn heeft een misrekening gemaakt. Het gaat marktaandeel in de zuivel verliezen door duurzaamheid op deze wijze in te vullen en zal uiteindelijk bakzeil halen. A-ware’s duurzaamheid ontbeert gewoonweg maatschappelijk draagvlak doordat het iets uit de eigen koker is.

Hoe snel kan in de beleving en in de markt iets veranderen? Op een RFC-ledenbijeenkomst over duurzaamheid in februari was dit voor iedereen duidelijk. Een uitpuilende zaal met een positieve stemming en boeren die inmiddels begrijpen dat duurzaamheid een uitdaging is, sterker nog: een voorwaarde voor succes. RFC’s topmelk wordt enorm positief in de markt ontvangen en ik schat in dat binnen zeer korte tijd alle boeren die voldoende kunnen leveren. De eisen zijn echter streng en je voldoet daar niet zomaar aan. Zeker de KringloopWijzer 2018 zal voor veel boeren ontoereikend duurzaam blijken om aan de eisen te voldoen.

Die 300 van RFC naar A-ware overstappende boeren hebben niet kunnen voorzien dat hun handelen onbedoeld heeft geleid tot de nu ontstane situatie van verdeeldheid in de zuivel en melkveehouderij. Zowel NZO als ZuivelNL probeert op te komen voor de Nederlandse melkveehouderij en wil uniform invulling geven aan duurzaamheid. A-ware gaat echter zijn eigen gang en start kaasproductie in Ierland met goedkopere melk dan de Nederlandse. Daarmee gaat ze de concurrentie aan met andere kaas op de Europese markt. Ik betwijfel of A-ware ermee zit dat dit leidt tot een lagere melkprijs in Nederland. Ook met het opstarten van de mozzarella-productie komend jaar zit de kans erin dat de markt overvoerd wordt en dat dit ten koste gaat van onze melkprijs.

De huidige situatie is een onderlinge strijd van zuivelaars over duurzaamheid ten koste van Nederlandse melkveehouders. Dat geeft alleen maar verliezers en gaat ten koste van de melkprijs van alle boeren.

Volgens mij is het dus kiezen of delen. NZO en ZuivelNL functioneren al langere tijd suboptimaal. A-ware speelt zijn eigen spel vanuit eigenbelang. Ik kan me voorstellen dat A-ware uit de NZO stapt of dat de anderen hem uit deze organisatie zetten om weer een duidelijke koers te kunnen bepalen. Mooier zou zijn 1 collectief en 1 duurzaamheidsmerk: ‘On the way to PlanetProof’.