‘Inspelen op veranderende maatschappij’

In de grote hal toont Martien Pouwels hoe zijn bedrijf grote houten elementen van te bouwen woningen en bedrijfsgebouwen vervaardigt en in elkaar zet. “We zijn hier vijf jaar geleden mee begonnen, en steeds meer opdrachtgevers kiezen voor deze aanpak”, vertelt Pouwels. “In deze hal werken vier mensen dagelijks aan de productie van prefab ecologische houten wanden. We onderzoeken de mogelijkheden om deze activiteit de komende jaren op te schalen door de bouw van een grotere fabriek.”

Melkveehouder Rik Zeegers is op bezoek bij Pouwels. Die is samen met een compagnon sinds 2013 eigenaar van aannemersbedrijf Teunissen in Ysselsteyn (L.). Zeegers verwondert zich over de strategie van Pouwels om met houtbouw de markt op te gaan. “Doen jullie dat omdat je daarmee goedkoper kunt bouwen?”, vraagt Zeegers. “Op dit moment is dat nog niet het geval”, vertelt Pouwels. “Toch zijn we ermee begonnen. We hebben er een apart bedrijf voor opgericht met de naam Vaytol, omdat overheid en maatschappij aansturen op duurzamer bouwen. En we denken dat prefab houtskeletbouw mogelijkheden biedt om dat te doen. Onder meer door de mogelijkheid om duurzaam geproduceerde grondstoffen te benutten: het zogenoemde biobased bouwen”, vertelt Pouwels. “Daarbij kun je bijvoorbeeld denken aan het isolatiemateriaal dat we in de prefab wanden aanbrengen. Momenteel gebruiken we daar houtvezels voor. Maar de komende jaren kunnen dat ook producten zijn die door boeren geteeld zijn. Bijvoorbeeld vezelhennep, vlas of olifantsgras.”

Melkveehouder Zeegers spitst zijn oren. “Als boer oriënteer ik me op mogelijkheden voor een duurzame toekomst van ons bedrijf. Ik sluit niet uit dat de teelt van gewassen die benut kunnen worden bij biobased bouwen daar een rol bij kunnen spelen. Ons melkveebedrijf bevindt zich in de buurt van nationaal park De Maasduinen. Zoals bekend is er veel te doen over stikstof en natuur. Ik verwacht dat de ligging van ons bedrijf nabij een natuurgebied voor ons gaat betekenen dat we extra maatregelen moeten nemen. Wat ik me kan voorstellen is dat we op percelen die het dichtst tegen het natuurgebied liggen, alternatieve gewassen gaan telen. Mijn verwachting is dat we als boeren een grotere rol kunnen krijgen als beheerder van het buitengebied. De leefbaarheid van het platteland komt in het geding als er geen ruimte blijft om te boeren.”

Ondernemer Pouwels hoopt dat boeren inspelen op de nieuwe markt die door biobased bouwen lijkt te ontstaan. “Als deze aanpak meer opgang maakt, verwacht ik dat dat biobased bouwen concurrerender zal worden qua prijs.”

Hogere personeel niet onoverkomelijk

Ondanks de opkomst van prefab, blijft bouwen een activiteit waarmee veel handjes gemoeid zijn. Pouwels heeft gemiddeld 40 tot 45 mensen aan het werk. Op het bedrijf van Zeegers is dat heel anders. De melkveehouder met 230 koeien heeft gekozen voor verregaande automatisering. Hij heeft geïnvesteerd in automatische systemen voor het melken van de koeien, het verwijderen van de mest en het voeren van de veestapel. “Als je dat hoort, zou je het misschien niet zeggen, maar toch ben ik een teamspeler en heb ik graag mensen om me heen.”

Zeegers heeft er bewust voor gekozen om zijn bedrijf niet als eenmansbedrijf in te richten. “We werken met een aantal zzp’ers. Globaal kun je stellen dat het bedrijf wekelijks zo’n 80 uur arbeid nodig heeft. 50 uur lever ik zelf, 30 uur besteed ik uit. Ik werk heel graag samen. ’s Morgens om tien uur met elkaar koffie drinken en de bijzonderheden bespreken, is voor mij een van de mooiere momenten van de dag. Door niet alles zelf te willen doen, heb ik zelf ook acceptabele werktijden. Vroeger werkten we van zes uur ’s morgens tot acht uur ’s avonds. Tegenwoordig is het meestal het omgekeerde: van acht tot zes. Dat past beter in de huidige tijd, en is een stuk socialer.”

Dat de kosten van arbeid de afgelopen jaren fors gestegen zijn, is voor beide ondernemers niet onoverkomelijk. Voor melkveehouder Zeegers geldt dat de invloed van arbeidskosten per kilo melk beperkt is, omdat hij zwaar heeft ingezet op automatisering.

Bij Pouwels tikken de gestegen arbeidskosten wel aan, maar de bouwer kan deze kostenstijging doorberekenen naar zijn klanten.

Gespreid activiteitenpakket

Aannemersbedrijf Teunissen van bouwondernemer Pouwels is altijd al actief geweest in het bouwen van agrarische gebouwen. Tegenwoordig heeft het bedrijf een gespreid activiteitenpakket. Agrarische opdrachten beslaan nog zo’n 20% van het werk. De rest bestaat uit woningen en andere gebouwen. “De spreiding van werkzaamheden zorgt ook voor risicospreiding en meer continuïteit in het werk. Doordat we veel verschillende gebouwen kunnen maken, kunnen we ons bovendien concentreren op de regio. Al ligt dat bij de prefab wel iets anders. We maken soms ook elementen voor andere bouwbedrijven. Vervoer van die elementen naar pak ’m beet Groningen, is goed te doen.”

Voor melkveehouder Zeegers is het spreiden van risico’s en activiteiten minder eenvoudig. “In 2020 heb ik het bedrijf van mijn ouders over kunnen nemen. Daardoor heb ik momenteel nog te maken met een flinke financieringslast. Dit maakt me minder flexibel. Volledig overstappen naar biologische productie, wat een overweging zou kunnen zijn om me meer te onderscheiden in de markt, zit er bijvoorbeeld nu niet in.”

Geen toekomst in loonwerk

Martien Pouwels groeide niet op in een aannemersgezin. “Bij mij thuis begonnen ze in mijn jeugd met een agrarisch loonbedrijf. Ik volgde een opleiding gericht op de bouw, maar werkte daarnaast ook veel mee in het loonbedrijf. Toch trok ik uiteindelijk de conclusie dat daar niet mijn toekomst lag. Ik ben toen bij aannemersbedrijf Teunissen aan het werk gegaan en kreeg de kans om het bedrijf over te nemen.”

Rik Zeegers is een enthousiast melkveehouder. “Maar ik denk dat als mijn vader een autobedrijf had gehad, ik nu auto’s zou verkopen. Ik ben getrouwd met mijn vrouw en niet met koeien.” Zeegers ziet zichzelf vooral als ondernemer die ook in andere sectoren uitdagingen ziet. Toch is hij heel tevreden met wat hij nu doet. “De gevarieerdheid spreekt me enorm aan: het contact met mensen en de diversiteit in activiteiten. Vandaag was ik al aan het werk als dierenarts, als chauffeur en als monteur.”

Veel innovatiekracht

Ondanks het feit dat het aandeel stallenbouw kleiner is geworden, werkt Pouwels graag in de agrarische sector. “Ik zie daar veel innovatiekracht. Dat komt ook tot uiting in de stallen die wij mogen bouwen. Overigens zorgt innovatie er ook voor dat wij als bouwbedrijf heel anders werken dan pakweg twintig jaar geleden. Betere voorbereiding van werkzaamheden heeft geleid tot een veel grotere werkefficiency. Een van de mensen waarvan we het bedrijf hebben overgenomen, komt weleens op bezoek. Hij vroeg zich laatst af waarom we toch zo veel tijd achter de computer doorbrengen. Juist daar zit de verandering. Digitale tools, met name 3D tekenen, helpen ons enorm bij het verbeteren en versnellen van bouwprocessen.”