NZO hekelt feitenvrije discussies over zuivelsector

“De feitenvrijheid waarmee men over de zuivelsector spreekt, vind ik heel groot”, dat zegt Joep Rats (48). Hij trad afgelopen juni aan als directeur van de Nederlandse Zuivel Organisatie (NZO) en heeft een eerste kennismakingsronde langs de Nederlandse zuivelbedrijven achter de rug. Rats is onder de indruk van de ‘kracht en professionaliteit’ van het Nederlandse zuivelcomplex. De hele keten van productie, controlesystemen tot onderzoek. “Er is iets heel goeds neergezet en je moet ervoor uitkijken dat je dat niet onnodig beschadigt.”

Kijk, zuivel is toch wel een magisch product

De nieuwe NZO-directeur heeft zich het zuivelverhaal snel eigen gemaakt, zo blijkt tijdens een gesprek met de agrarische pers. Iemand die zich dat verhaal niet meer eigen hoefde te maken, is de eveneens bij het gesprek aanwezige Albert de Groot (55). Hij is recent door FrieslandCampina aangewezen als nieuwe voorzitter van de NZO. Dat is een recht dat Nederlands grootste zuivelonderneming sinds jaar en dag heeft. De Groot is al vele jaren actief in de zuivel; sinds 2006 als CEO van Vreugdenhil Dairy Foods. Ook was hij eerder vicevoorzitter van de NZO. Er is dan ook niet veel voor nodig om hem de loftrompet over zuivel te laten steken. Een product waar hij naar eigen zeggen steeds meer in is gaan geloven. ‘Kijk, zuivel is toch wel een magisch product’ en ‘het is eigenlijk het enige volledige voedingsmiddel (red. qua voedingswaarde) dat op een natuurlijke manier tot stand komt’.

Bedreiging voor zuivelsector

Rats werkte afgelopen 12,5 jaar voor Bouwend Nederland, een branchevereniging van bouw- en infrabedrijven. Ook die sector staat onder druk, en ook over deze sector wordt volgens Rats te vaak zonder kennis van zaken gesproken. Maar het verbaast hem toch hoe gemakkelijk er feitenvrije discussies plaatsvinden over de zuivelsector, ‘door allerlei partijen’. Het gaat dan bijvoorbeeld over zaken als klimaat en dierenwelzijn. “Heel veel opinie en te weinig over hoe zaken nu echt in elkaar zitten”, aldus Rats. Het past in de tijdsgeest om dingen te vinden, maar het is volgens hem zaak daar geen fouten mee te maken.

De Groot herkent zich volledig in het verhaal van Rats. Hij ziet in genoemd fenomeen zelfs de grootste bedreiging voor de sector. “Dat de politiek dingen zegt over zuivel die niet juist zijn en geen recht doen aan het volledige verhaal”, zo legt hij uit. Hij pleit voor een integraal verhaal dat gaat over duurzaamheid, gezondheid, economie, lokale samenlevingen en leefbaarheid van het platteland. “Dat verhaal moeten we vertellen”, aldus De Groot.

Nederlandse zuivelsector heeft rol te vervullen

De NZO is een industrievereniging met dertien leden-zuivelondernemingen, samen goed voor 98% van de in Nederland verwerkte melk. De organisatie houdt zich met name bezig met veiligheid, gezonde voeding, sectorpromotie en exportbevordering. Ook zorgt de NZO voor input richting politiek. Daarin ligt de nadruk op de sterke relatie die zuivel heeft met de regio. De omstandigheden om in Nederland melk te produceren, zijn volgens De Groot optimaal, terwijl dit in veel landen niet het geval is. Denk bijvoorbeeld aan het klimaat, ondernemerschap en de aanwezige kennis en infrastructuur. Het is volgens hem dan ook niet meer dan logisch dat de sector zich juist in deze regio zo sterk heeft ontwikkeld. Ook is hij van mening dat de Nederlandse zuivel een rol te vervullen heeft in de wereldwijd toenemende vraag naar zuivel.

Hoge consumptiepercentage

Uit onderzoek door de NZO blijkt dat 98% van de Nederlanders dagelijks zuivel consumeert. 1% doet dit nooit en 1% is faliekant tegen. Hoe groot de groep mensen is die wel zuivel wil consumeren, maar tegelijk graag ziet dat een aantal zaken verandert, heeft de NZO niet in beeld. Ondanks het hoge consumptiepercentage gaat er volgens De Groot geen dag voorbij dat er wel een verhaal over zuivel of de melkveehouderij in de krant staat. En dat is lang niet altijd positief. Zowel De Groot als Rats spreekt van ‘uitdagende tijden’. Er liggen vraagstukken zowel vanuit de eigen keten als vanuit de maatschappij en politiek. “Daar lopen we niet voor weg”, aldus Rats. “We hebben een goed verhaal te vertellen en gaan het gesprek graag aan.” Maar zo geeft hij nogmaals aan, dan wel gebaseerd op feiten.

Zuivelsector verder verduurzamen

De Groot vervolgt dat het van belang is om oplossingen te zoeken voor de vele dilemma’s met aandacht voor voedselkwaliteit, gezondheid en duurzaamheid. Dat een halvering van de veestapel als oplossing wordt gezien voor klimaat en milieuproblemen, noemt hij politieke greenwashing die voorbijgaat aan realiteit, wetgeving en economische wetten. Hij ziet voldoende kansen om de sector verder te verduurzamen, bijvoorbeeld met behulp van innovaties of door een andere manier van produceren. Het is ook niet zo dat zuivelondernemingen daar niet mee bezig zijn, zoals volgens De Groot nog weleens wordt gedacht. Zo werken alle aangesloten zuivelondernemingen al lange tijd met duurzaamheidsprogramma met bovenwettelijke eisen.

Wat is onze rol, wat is ons verhaal en hoe gaan we dit nog beter over de bühne krijgen

Een kritische massa, nodig om het bestaande zuivelcomplex in de benen te houden, wil zowel De Groot als Rats niet noemen. Natuurlijk is er volgens Rats een bepaalde omvang nodig om het complex in stand te houden, maar verder vindt hij een getallendiscussie weinig motiverend. Het kan volgens de NZO-directeur zelfs verlammend werken. “Zeker in de polariserende politiek die nu gaande is. Neem bijvoorbeeld de langdurige politieke discussie over de halvering van de stikstofuitstoot in 2030 of 2035”, aldus Rats. “En in de tussentijd gebeurt er niets.”

Gelijk speelveld binnen Europa

Gezien het snel veranderende speelveld, waarin de zuivel opereert, is het voor de NZO tijd voor een herijking van de strategie. Dat gebeurt samen met de leden. “Wat is onze rol, wat is ons verhaal en hoe gaan we dit nog beter over de bühne krijgen”, aldus De Groot. Dat de sector voor een transitie staat is duidelijk, maar over het hoe en wat is het laatste woord nog niet gesproken. Onder meer de komende verkiezingen zullen volgens de bestuurders van grote invloed zijn.

Zaak is volgens Rats dat het traject voor de zuivelsector behapbaar blijft. Ook wijst hij op het belang van een gelijk speelveld binnen Europa. Dat de NZO geen kritische massa van de sector wil noemen, betekent volgens hem zeker niet dat de zuivel niet wil leveren. En dat de sector tot veel in staat is, staat voor hem buiten kijf. “Daarvoor hoef je alleen maar achterom te kijken.”