Zijn resistentie en welzijn met elkaar verbonden?

Is antimicrobiële resistentie een welzijnsprobleem? En kan het gebruik van antimicrobiële middelen verminderd worden door beter dierenwelzijn? Tijdens het Farm Animal Well Being expert forum in Praag wist Professor Xavier Manteca van de Autonome Universiteit van Barcelona een fascinerende link te leggen tussen antimicrobiële resistentie en dierenwelzijn.

Fysiologische gezondheid is een onderdeel van het welzijn. Dieren die ziek zijn hebben verminderd welzijn en moeten behandeld worden, soms ook met antibiotica. Voorbeelden bij rundvee die voor welzijnsproblemen zorgen en tot antibiotica gebruik en mogelijk tot antimicrobiële resistentie leiden zijn; mastitis, kreupelheid, respiratoire aandoeningen en baarmoederontsteking.

Al deze aandoeningen zijn pijnlijk en geven ongemak. Maar ook kalfjes die kleine hoeveelheden melk(vervanger) krijgen, terwijl ze veel grotere hoeveelheden zouden opnemen als ze onbeperkt gevoerd worden, hebben chronische honger en stress. Stress, met name langdurige stress, vergroot het risico op ziekte. Zo heeft transport stress bij stieren een aangetoond effect op de witte bloedcellen, die helpen bij de afweer. Een ander voorbeeld is stress als gevolg van vroegtijdig spenen, dat een langdurig effect heeft op de darmgezondheid en een maandenlange verhoogde kans op diarree.

Een positieve emotionele status (positief welzijn) verbetert de immuun functie, dit is ook aangetoond bij mensen; een positieve stemming op de dag van vaccinatie heeft een positief voorspellende waarde voor de effectiviteit van de vaccinatie. Onderzoek bij dieren toont aan dat verrijkingsmateriaal een positief effect heeft en dieren beter kunnen omgaan met de negatieve gevolgen van stress.

De meeste aandoeningen zijn management gerelateerd, denk bijvoorbeeld aan thermisch en fysisch ongemak door onvoldoende strooiselmateriaal en slechte of onvoldoende ligplaatsen. Wat een belangrijke rol speelt is de mens-dier relatie. Angst voor mensen is een serieus welzijnsprobleem en verhoogd ook het risico op gezondheidsproblemen. Manteca concludeert; beter welzijn leidt tot minder ziekte en minder ziekte leidt tot minder antibioticagebruik en minder kans op resistentie. Antimicrobiële resistentie is dus ook een welzijnsprobleem. Het is duidelijk dat voor complexe zaken zoals het welzijn van landbouwhuisdieren samenwerking tussen de verschillende stakeholders nodig is, van veehouder tot producent, maar ook de consument van levensmiddelen. En met elkaar de zorg te dragen voor een duurzame productie met maximaal welzijn van landbouwhuisdieren.

Objectieve beoordeling van welzijn en pijn

Maar wat is welzijn dan precies? Een eenduidige definitie blijkt moeilijk te geven. Dat dieren vrij zijn van pijn lijkt een open deur. Maar is pijn dan de enige factor van belang in gezondheidssituaties? En zijn we wel in staat om pijn en stress goed te meten? Daar valt nog een hoop in te verbeteren, blijkt uit onderzoek naar pijnparameters van Marianne Villettaz Robichaud, Universiteit van Montreal, Canada. Zij sprak tijdens het Farm Animal Well Being Forum over de nieuwste studieresultaten over de stressvolle periode rondom afkalven, die geassocieerd wordt met een hogere kans op ziekte, verwonding en sterfte.

Het afkalven zelf wordt door veehouders en dierenartsen ingeschat als pijnlijk, zeker als er hulp bij nodig is. Maar het is lastig om pijn objectief te beoordelen. Er kan gekeken worden naar gedragingen zoals sta- en ligtijd, het afwisselen ervan en het wisselen van positie, maar om daar conclusies aan te kunnen verbinden moet het vergeleken worden met het gedrag van het dier in normale omstandigheden. En dat is individueel bepaald, waardoor het moeilijk is een gedraging objectief te beoordelen.

Ook het inschatten van de intensiteit van pijn blijkt moeilijk objectief te maken. Ieder mens geeft een eigen interpretatie en waardering aan pijn. Tijdens bijeenkomsten voor Nederlandse melkveehouders heeft Boehringer Ingelheim polls gehouden over de pijnscore die men zou geven aan bepaalde ziektebeelden. Hierin blijken grote verschillen te bestaan. Zo geven sommige veehouders een 3e graads mastitis een pijnscore 4 op een schaal van 10, terwijl anderen deze inschalen als een 8. Dit verschil in waardering heeft consequenties voor de keuze om al dan niet een pijnstiller in te zetten voor verschillende aandoeningen. Pijn en dierenwelzijn lijkt dus vooral een inschatting van de mens.

Onderzoek naar welzijn in dieren is uitdagend. Er is toegenomen bezorgdheid om dierenwelzijn in de maatschappij en ook voor het verminderen van antibiotica resistentie is het belangrijk om te streven naar het vergroten van welzijn. Het in kaart brengen van het antibioticagebruik helpt om probleemgebieden aan te wijzen. Voor welke ziekten wordt op het bedrijf het meeste antibiotica ingezet en kunnen er welzijnsmaatregelen genomen worden om die ziekten te verminderen? En kan het welzijn vergroot worden door een betere kijk op pijnsignalen? De menselijke factor is zowel de grote drijver als de valkuil in het vergroten van dierwelzijn. Waar iedereen het wel over eens is, is dat voortdurende aandacht voor welzijn zeker tot verbetering zal leiden.