Alle kalveren in de tijdmachine

Maatschap Stellingwerff laat sinds drie jaar van alle vaarskalveren een merkerfokwaarde bepalen. Hierdoor kunnen de Friese veehouders beter passende paringen maken en de beste fokdieren nauwkeuriger selecteren. Een duidelijk stijgende lijn in de fokwaarden is voor hen het bewijs dat deze theorie werkt in de praktijk.

‘Nieuwsgierigheid’, antwoordt Jacob Stellingwerff op de vraag wat drie jaar geleden hun drijfveer was om deel te gaan nemen aan Fokken op Maat van CRV. ‘We wilden wel eens weten wat we op stal hadden’, leggen ze uit. ‘Over de melkkoeien wisten we natuurlijk al heel veel, maar over de erfelijke aanleg van het jongvee was niet meer bekend dan verwachtingswaarden met een beperkte betrouwbaarheid.’

Plan voor 200 koeien

Inmiddels zijn merkerfokwaarden niet meer weg te denken in het fokkerijbeleid op de melkveehouderij van de familie Stellingwerff in het Friese Workum. Jacob beheert het bedrijf in een maatschap met zijn broer Luitzen, vader Jacob en oom Sybren. Deze laatste twee nemen het grootste deel van het dagelijks werk voor hun rekening, omdat de jongere generatie nog voltijds buiten het bedrijf werkt.

De veehouders hebben ongeveer 95 hectare grond in gebruik, waarop ze op dit moment 183 melk- en kalfkoeien en 78 stuks jongvee houden. Het afgelopen boekjaar waren de koeien goed voor een rollend jaargemiddelde van 10.566 kg melk met 4,40% vet en 3,48% eiwit. ‘We hebben door de fosfaatwetgeving een stapje terug moeten doen in het aantal dieren. Maar we hebben een ruimere vergunning. Ons plan blijft om te groeien naar 200 koeien en wat meer jongvee’, geeft Jacob aan.

De aanhouder wint eiwit

‘Mijn vader en oom fokten op melk en exterieur en dat zien we nog steeds terug. De koeien geven gemakkelijk veel melk en de vaarzen werden bij de laatste bedrijfsinspectie ingeschreven met ruim 82 punten voor algemeen voorkomen. We richten ons nu vooral op verhoging van het eiwitpercentage’, vertelt Jacob over het fokbeleid, waarover ook zijn vrouw Marije fanatiek meedenkt. ‘We willen naar 3,60% eiwit’, geeft hij aan. ‘Afgelopen jaar gingen we van 3,47% naar 3,48% dus het gaat niet snel. Maar de aanhouder wint’, verklaart hij lachend.

De veehouders staven hun ambitie met cijfers uit het fokkerijoverzicht. De gemiddelde fokwaarde van de melkkoeien is berekend op -0,03% eiwit, terwijl die voor het jongvee al uitkomt op +0,04% eiwit. Voor de drachtigheden gaat daar nog een schepje bovenop met een gemiddelde verwachtingswaarde van +0,08%.

Klok vijf jaar vooruit

Een groot deel van de versnelling in genetische vooruitgang schrijven de veehouders toe aan Fokken op Maat. ‘Fokken op Maat werkt als een tijdmachine. Voor kalveren zet je de klok als het ware vijf jaar vooruit, want de merkerfokwaarden van een kalf hebben dezelfde betrouwbaarheid als de fokwaarden van een derdekalfskoe’, legt Marije uit.

Dat merkerfokwaarden soms behoorlijk kunnen afwijken van de verwachtingswaarden, hebben de veehouders inmiddels op hun eigen bedrijf ervaren. ‘We hadden twee kalfjes van Ranger met een vergelijkbare verwachtingswaarde’, geeft Jacob een voorbeeld. ‘Maar toen we de merkerfokwaarden kregen, bleek de één een hoge aanleg voor melk te hebben, terwijl de ander juist uitblonk in gehaltes. Fokkerij blijft nu eenmaal natuur’, verklaart de veehouder deze verschillen. ‘Je kunt niet alles voorspellen.’

Elke vaars ‘bingo’

Door een samenloop van omstandigheden is de jongveebezetting op het Friese bedrijf op dit moment krap. ‘Tegenvallers kunnen we ons dan ook niet permitteren. Elke vaars die aan de melk komt, moet bingo zijn’, geeft Jacob aan.

Hoewel de maatschap de afgelopen jaren dus eigenlijk alle vaarskalveren nodig had, zijn er toch enkele verkocht. ‘Van deze dieren waren de merkerfokwaarden voor productie zo laag dat we het niet verantwoord vonden om kosten te maken voor de opfok. We hebben nu wel zo veel ervaring met merkerfokwaarden dat we er alle vertrouwen in hebben dat deze kloppen’, motiveert de veehouder deze beslissing.

Gericht meer vaarskalfjes

Met de inzet van SiryX (gesekst) sperma op hun beste dieren wil de maatschap Stellingwerff gericht meer vaarskalfjes fokken. Ook hierbij levert het gebruik van merkerfokwaarden toegevoegde waarde. De veehouders werken bij de pinken met het StierAdviesProgramma (SAP) dat het maken van paringen baseert op merkerfokwaarden. ‘Het SAP selecteert de pinken die het best passen in ons fokdoel en die insemineren we met gesekst sperma’, legt Marije uit.

Daarbij zorgt het gebruik van merkerfokwaarden er ook voor dat de veehouders met beter passende paringen het risico op fouten flink beperken. ‘Een pink met een verwachtingswaarde van 102 voor melksnelheid kan zomaar een merkerfokwaarde van 96 scoren voor dit kenmerk’, geeft de boerin een voorbeeld. ‘Als je dat weet, paar je zo’n pink natuurlijk niet met een stier die de melksnelheid verlaagt.’

Consequent op goede weg

De stijgende lijn in de fokwaarden voor eiwit is voor de veehouders een teken dat ze met de fokkerij op de goede weg zijn. ‘De hoogste genetische vooruitgang bereik je door consequent keuzes te maken’, stelt Marije. ‘Fokken op Maat helpt ons daarbij. Het programma HerdOptimizer geeft een overzicht van de fokwaarden van alle individuele dieren, maar ook van de gemiddelden. Zo zien we hoe we ervoor staan en houden we het overzicht.’