​Een nieuwe kijk op hulp bij afkalven

Alle veehouders denken na over hoe ze het beste om kunnen gaan met pijn rondom afkalven. Het afkalven, en met name als daarbij hulp geven wordt, is zo’n moment waarop meer ongemak bij zowel koeien als kalveren zichtbaar is.

Met de toenemende druk van het publiek om het welzijn van runderen op bedrijven te maximaliseren, zijn we voortdurend op zoek naar verdere verbetering van onze protocollen. We moeten ook nadenken over hoe we
met koeien omgaan tijdens verlossingen, zodat we het comfort en welzijn van de dieren op deze stressvolle momenten verder kunnen verbeteren.

Afkalven is pijnlijk

Veehouders en dierenartsen weten dat pijn en ongemak bij het afkalven verwacht kan worden. Dit hoort bij het natuurlijke proces van buikpersen of weeën en het bewegen van het kalf door het geboortekanaal. In de meeste
gevallen van natuurlijk afkalven, denken we dat de pijn niet buitensporig is en waarschijnlijk tijdelijk is. Er is dan dus geen reden om te helpen. Toch is het ook dan nog steeds een stressvolle ervaring voor de koe, die zich uit in tekenen van ongemak zoals oppervlakkige ademhaling, verhoogde vocalisatie of rusteloosheid.

Er zijn echter gevallen waarin het kalf niet vanzelf wordt geboren en er hulp nodig is. De totale kalving duurt waarschijnlijk langer dan verwacht en de gebruikelijke tekenen van pijn zijn ernstiger: de vocalisatie van de koe is luider, haar ongemak is duidelijker, haar lig- of stagedrag is anders dan verwacht in vergelijking met andere koeien, of ze kan tekenen van uitputting vertonen door “op te geven” tijdens de uitdrijving. Deze signalen worden duidelijker en frequenter naarmate de problemen tijdens het afkalven toenemen. In deze gevallen vertellen de koeien ons met hun gedrag dat er iets niet goed met ze gaat, maar ook misschien met hun kalveren en dat ze hulp nodig hebben.

In dergelijke situaties waar hulp bij de verlossing nodig is, worden meestal hulpmiddelen gebruikt zoals zachte verlostouwtjes, kettingjes of een geboortekrik om het kalf uit de koe te trekken. Deze handelingen kunnen echter meer ongemak veroorzaken voor de koe en/of het kalf en gepaard gaan met zichtbare tekenen van trauma, zoals weefselscheuren of moeite met opstaan voor koe en kalf na de geboorte. Ook kan het gebeuren dat het kalf niet wil drinken.

Als we aan onze eigen ervaringen denken, kunnen we aannemen dat al deze complicaties de pijn en het ongemak bij afkalven verhogen en invloed hebben op het welzijn van onze kalveren en koeien. Denk maar aan een vrouw die bevalt. Als er complicaties optreden en de bevalling langer duurt, weten we dat zowel de moeder als het kind in stress verkeert en dat artsen eerder geneigd zijn om bij de bevalling te assisteren. Als er fysieke manipulatie van de baby nodig is of als er sprake is van scheurend weefsel bij de moeder, zal ze waarschijnlijk een pijnlijkere bevalling ervaren en de effecten van de bevalling daarna voelen.

Net als alle zoogdieren ervaren koeien en kalveren waarschijnlijk soortgelijke problemen na een zware bevalling en is er meer ongemak.

Veehouders hebben invloed op de mate van pijn

Hoewel enige pijn bij het afkalven onvermijdelijk is, zijn er veel manieren waarop veehouders de mate van pijn en ongemak bij koe en kalf kunnen beïnvloeden. Dit kan al beginnen bij de ontwikkeling van een vaars, waarbij het doel moet zijn om de vaars op de juiste leeftijd te laten dekken of insemineren, en ervoor te zorgen dat ze geen kalf baart dat te groot is voor haar omvang.

Tijdens de dracht is het rantsoen van de koe, dat aan haar specifieke behoeften voldoet, essentieel om ervoor te zorgen dat ze niet te dun of te dik is wanneer het tijd is om te kalven.

Als de koe bijna gaat afkalven, moeten we proberen om de koe een natuurlijke, ongecompliceerde kalving te geven in een stressvrije omgeving. Indien mogelijk zorgen we ervoor dat de koe zich kan terugtrekken uit de groep of alleen kan zijn in een rustige omgeving, zonder onderbrekingen of verstoring van andere dieren of mensen. Dit beperkt haar stressniveau waardoor ze waarschijnlijk beter kan omgaan met deze ervaring.

Tijdens het afkalven is het net zo belangrijk om de koe alleen te laten als ze geen hulp nodig heeft, als niet te laat in te grijpen. Als de koe wordt gestoord, vooral tijdens de vroege stadia van het afkalven, kan ze zich in gevaar voelen en in sommige gevallen kan dit het geboorteproces vertragen. Aan de andere kant kan te weinig monitoring leiden tot pijn en letsel als we niet zien dat de koe in moeilijkheden verkeert en niet op tijd kunnen helpen.

De mate van hulp nodig bij afkalfproblemen bepaalt ook de pijn die ontstaat. Een juiste inschatting is dan ook cruciaal om de pijn te minimaliseren. Zelfs met een klein beetje handmatig trekken door één persoon, of in geval van een moeilijke geboorte waarbij twee of meer mensen nodig zijn, zal een koe een groter risico op trauma hebben en meer pijn ervaren dan een koe die zonder hulp afkalft.

Daarom is de besluitvorming rondom het wanneer en hoe te helpen bij afkalven zo belangrijk. Dit kan een wezenlijk verschil maken in de gezondheid en het welzijn van de koe en het kalf.

Pijnmanagement rondom afkalven is de moeite waard

Het doel na afkalven is om te eindigen met een gezonde koe en een gezond kalf. Langdurige of moeilijke kalvingen gaan echter gepaard met vertraagde inname van biest, verhoogde kans op sterfte van kalveren, het niet afkomen van de nageboorte. Ook secundaire complicaties zoals slechte vruchtbaarheid, verminderde voeropname en een hoger risico op slepende melkziekte of mastitis kunnen optreden.

Problemen bij het afkalven hebben ook een negatieve invloed op het begin van de lactatie en verminderen de melkgift van koeien. Bij vleeskoeien kunnen koeien het kalf afwijzen als ze minder melk produceren als gevolg van de moeilijke bevalling.

Naast de gezondheids- en welzijnsimpact op onze koeien, zijn dergelijke complicaties ook tijdrovend en kunnen ze een financiële impact hebben op het rendement.

Gelukkig kunnen de negatieve gevolgen voor de koe en haar kalf worden verzacht met passend management rond het afkalven, dat zorgt dat de kans op pijn rondom afkalven met hulp vermindert en het herstel van de dieren versnelt.

Een ander belangrijk aspect van het voorkomen en vermindering van pijn is de rol die het speelt ten gunste van dierenwelzijn. Preventie en minimaliseren van pijn bij onze dieren tijdens het afkalven is iets waar de meeste boeren intrinsiek trots op zijn. Het implementeren van een goed protocol bij afkalven met zo min mogelijk pijn geeft een goed gevoel en voldoet ook aan de verwachtingen van het publiek.