Miljarden rijker en een illusie armer door fosfaatrechten

Er is nu duidelijkheid over de begrenzing van de melkveestapel. De gekozen systematiek heeft consequenties voor de bedrijfsontwikkeling. De tijd van grote groeisprongen is passé, het wordt weer groeien met een of twee spantjes. Het lobbyen voor belangrijke details is al begonnen.

Fosfaatrechten zijn uiteindelijk onvermijdelijk gebleken. De melkveesector is net als andere sectoren een optelsom van individuele ondernemingen waarbij het bedrijfsbelang voorop staat. Met de keuze voor fosfaatrechten wordt het sectorplafond vertaald naar bedrijfsniveau.

De impact verschilt enorm. Een stopper heeft uitzicht op een onverwachte meevaller, terwijl een ondernemer met een onderbezette stal zich zorgen maakt over de toekomst van zijn bedrijf. Duidelijkheid heeft een prijs. De tijd zal leren wat de waarde is van de rechten.

We weten uit ervaring dat ook zonder fosfaatrechten het rendement van groei de eerste jaren nihil is. Dit is onder andere het gevolg van kosten voor mestverwerking, financiering en grondgebondenheid. Fosfaatrechten verhogen deze kosten en snoepen zo rendement en investeringsruimte weg. Groeisprongen worden de komende jaren dan ook weer schaarser. We gaan weer naar ‘een spantje erbij’ in plaats van een stal erbij. Er is overigens niks mis met geleidelijke, beheersbare groei.

Jongvee uitbesteden komt meer in beeld en de goedkoopste groei wordt groei uit BEX-voordeel. De één krijgt daar meer energie van dan de ander. Omdat extensieve bedrijven niet of minder hoeven te investeren in grond, ruwvoer en mestafzet is hun ontwikkelkracht sterker dan intensieve bedrijven. Je mag verwachten dat intensieve bedrijven door de stapeling van maatregelen meer worden beperkt in hun groei.

AMvB grondgebondenheid

De afgelopen jaren overheerste de gedachte dat grond de basis zou worden voor bedrijfsontwikkeling. Dat is achterhaald en deze wetenschap neemt een deel van de run op grond weg, maar niet helemaal. Uit gesprekken met klanten en een analyse door onze Agriteams blijkt dat ruim 5 procent van de relaties van ABN Amro een uitdaging heeft om de grondpositie met meer dan enkele hectares te versterken als gevolg van de AMvB grondgebondenheid.

Daarbij wordt steeds vaker de samenwerking met een akkerbouwbedrijf gezocht. Zo ontstaat uitwisseling van voer, mest en verruiming van het bouwplan. Dit biedt ontwikkelruimte voor beide bedrijven en versterkt kringlopen van mineralen en organische stof. De introductie van fosfaatrechten heeft gevolgen voor de uitkomst van onze analyse.

Wij gaan de komende periode opnieuw met klanten in gesprek om de impact van de nieuwe maatregelen te bespreken. Voorzichtigheidshalve voerde ABN Amro de afgelopen maanden al een stresstest uit bij groeiplannen op de mogelijke invoering van productierechten.

Rendement

Fosfaatrechten hebben geen invloed op de Nederlandse melkprijs. Die is al enkele centen hoger dan in de rest van Europa: chapeau nationale zuivelin­dustrie! Handhaving van deze voorsprong is al een uitdaging, laat staan vergroting. Dat betekent dat de investering in rechten ten koste gaat van andere zaken. Zoals aankoop en pacht van grond, innovatie en van inkomen. Verlies van financiële vitaliteit en innovatie gaan op termijn ook ten koste van onze internationale concurrentiepositie.

Maar wat moet je met bovenstaande als je net de oude stal hebt vervangen en op de toekomst hebt gebouwd? Met de intentie om de komende jaren uit eigen aanfok door te ontwikkelen. Behoor je dan tot de verliezers van de vrije zuivelmarkt, vol met verwachte marktkansen? Laten we hopen van niet. Ik denk dat een sector van ‘samen de schouders eronder’ sterker is dan een sector van ‘winnaars en verliezers’. Het lobbyen voor belangrijke details in de aangekondigde wetgeving is begonnen. Ik wens belangenbehartigers, bestuurders en staatssecretaris veel wijsheid toe bij de invulling daarvan.

Je zou bijna vergeten dat het gaat over een parel van de Nederlandse economie, die bol staat van kundige en enthousiaste veehouders in een internationaal erkend, ijzersterk cluster.

Pierre Berntsen is directeur agrarische bedrijven bij ABN Amro